Hoe kan ik een probleem oplossen?

Een probleem oplossen kan je soms dagenlang bezighouden

Hoe ga jij om met dagelijkse probleemsituaties? Bijvoorbeeld op je werk of in je relatie. Of in de verwerking van pijn. In het algemeen proberen mensen problemen aan te pakken door eerst te bedenken waardoor het probleem wordt veroorzaakt.

Ze piekeren zich suf over de mogelijke oorzaken. Ze vragen zich bijvoorbeeld af waarom dit hun nou weer moet overkomen, wat de reden is van het probleem. In plaats van zich bezig te houden met vragen als: ‘Wat zou ik anders willen en hoe zou ik dat kunnen bereiken?

Probleemgericht versus oplossingsgericht

Laten we starten met een voorbeeld afkomstig uit een van mijn favoriete boeken van Fred Sterk en Sjoerd Swaen. Denk Je Sterk, Denk Je Zeker.

Voorbeeld 1 pesten

Marco is een alleenstaande man en heeft te kampen met drie pestende jongens (probleem). Zij bellen steeds aan bij zijn huis en rennen vervolgens lachend weg. Hij is bang dat als hij er te veel aandacht aan besteedt, de jongens er nog meer plezier aan beleven.

Op een dag komt hij met een idee (oplossing). Hij wacht de jongens op en wanneer de jongens aanbellen, zwaait hij vrolijk en lachend naar ze. Hij loopt naar de deur en vraagt ze. ‘Mag ik jullie iets vragen? Ik vind het heerlijk als jullie steeds aanbellen.’ Ik voel me zo vaak alleen en nu gaat de bel tenminste een keer. Ik zou het fijn vinden als jullie dat elke dag voortaan doen.

Ik betaal jullie daar 2 euro voor per dag, ok? ‘Is goed’ zeggen de jongens zonder na te denken. De jongens komen elke week een keer bellen. Marco betaalt dan netjes 2 euro. De week erop zegt Marco plotseling ‘jongens, ik wil heel graag dat jullie steeds komen, maar ik kan het niet meer betalen. Willen jullie nog wel steeds langskomen? De jongens lopen morrend weg.‘ Ja de groeten, voor niets gaat de zon op.’

‘Problemen kun je op verschillende manieren benaderen. Probleemgericht of oplossingsgericht’

Wat is probleemgericht?

Met probleemgericht bedoelen we dus dat je eerst kijkt naar hoe het probleem precies in elkaar zit. Waarna je aan de hand van een analyse tot mogelijke oplossingen komt. Deze probleemgerichte benadering is natuurlijk van belang. Vaak helpt het je als je weet door welke factoren een probleem wordt veroorzaakt of in stand wordt gehouden.

Wat is oplossingsgericht?

Toch willen we je de oplossingsgerichte benadering niet onthouden. Vooral omdat het een positieve en toekomstgerichte manier van probleem oplossen is. Deze benadering gaat er vanuit dat mensen de capaciteiten in zich hebben om problemen op te lossen, maar dat ze dit zelf vaak niet eens doorhebben.

Het voorbeeld van Marco is een voorbeeld van een oplossingsgerichte aanpak. In plaats dat hij analyseert wat de reden is waarom deze jongens dit gedrag vertonen en juist hem uitkiezen als slachtoffer, laat hij dit achterwege en besluit met een oplossingsgerichte benadering te komen. Die aanpak heeft niets te maken met de oorzaken van het probleem.

Waarom probleemgericht nooit voor je zal werken?

Wanneer je probleemgericht denkt, ben je in gedachten steeds bij het probleem. Je probeert uit te vinden hoe het probleem nu precies in elkaar zit. Je maakt je steeds een voorstelling van het probleem in gedachten.

Het nadeel hiervan is dat dit kan leiden tot overmatig piekeren. Soms is het gewoon heel lastig achterhalen waardoor een probleem wordt veroorzaakt.

‘Ga op zoek naar een positieve manier van benaderen en jouw probleem zal gauw niet meer bestaan’

Wanneer je gericht bent op oplossingen, houd jij je bezig met de momenten dat het beter gaat. Je vraagt je af hoe je ervoor zorgde dat het beter ging. En hoe je jouw probleemoplossend vermogen kunt vergroten. Deze manier van denken is positief gericht.

Je houdt je bezig met oplossingen en positieve uitkomsten. Denken aan oplossingen brengt je lichaam in een andere conditie. Het zet aan tot actie. Je maakt verandering mogelijk.

4 stappen van de oplossingsgerichte benadering

De oplossingsgerichte benadering bestaat uit vier stappen, die worden samengevat in het woord doel: Ze zijn geformuleerd door Fred Sterk en Sjoerd Swaen in hun boek Denk je Sterk Denk je Zeker.

1. Doelen formuleren
2. Opmerken van je probleemoplossend vermogen
3. Eigen oplossend vermogen vergroten
4. Letten op vooruitgang

Stap 1 Doelen formuleren

Een persoonlijk voorbeeld uit mijn verleden, Voorbeeld 2

Mijn vroegere leidinggevende en ik hadden geen goede werkrelatie met elkaar. Er was geen klik en in de werksfeer lagen onze meningen nogal uiteen. De manier van kritiek geven was vaak heel direct en kwam meestal op een verkeerd moment. Mijn leidinggevende was in mijn ogen geen echte people-manager.

Dit beïnvloedde mijn motivatie om elke dag na mijn werk te gaan. Op een dag realiseerde ik mij dat het zo niet langer door kon gaan. Ik wilde graag werkervaring opdoen en iets leren van mijn leidinggevende. Bovendien is het veel prettiger werken als ik een goede relatie onderhoud met mensen in mijn directe werkomgeving. En dus besloot ik me vanaf dat moment te richten op de goede kanten.

Ik probeerde de kritiek van mijn leidinggevende op te vatten als een mogelijkheid om iets te leren. Op het moment dat ik kritiek kreeg besloot ik dat te zien als een leermoment. De kritiek en tips schreef ik op en ik gaf aan dat ik de verbeterpunten leerzaam vond. Dit had een positieve uitwerking, want vanaf dat moment werden de gesprekken tussen ons langzaam aan wat beter.

Dit is wederom een voorbeeld van oplossingsgericht denken. Tot het moment van verandering, hield ik me slechts bezig met het probleem bekeken vanuit mijn standpunt: ‘Ik heb te maken met een slechte leidinggevende, geen people-manager.’

‘Op het moment dat ik mijn persoonlijke doelen formuleerde wist ik dat ik het anders aan moest gaan pakken’

Kijk ook eens naar de tips die wij in het artikel over effectieve communicatie geven. Herinner je je de Roos van Leary nog? Een bepaald type gedrag lokt een bepaald ander type gedrag uit.

Toekomstgerichte vragen

Met behulp van toekomstgerichte vragen kun je erachter komen wat jouw persoonlijke doelen zijn. Het formuleren van je persoonlijke doelen helpt je bij het verschuiven van je aandacht van probleem- naar oplossingsgericht denken.

Stap 2: Opmerken van je probleemoplossend vermogen

De volgende stap in de oplossingsgerichte benadering is het opmerken ofwel bewust worden van ‘probleemvrije momenten’. Aan de hand van een voorbeeld leggen we uit wat we hiermee bedoelen.

Voorbeeld 3

Spreken in het openbaar is voor Maartje altijd moeilijk geweest. Ze is bang dat ze bloost en een trillende stem krijgt en dat iedereen dit opmerkt. Op de universiteit, waar ze les krijgt in grote collegezalen, durft ze nooit vragen te stellen, ook al zit ze met een dringende kwestie.

Nu heeft ze zich zelf aangeleerd dat ze regelmatig zichzelf dwingt om vragen te stellen tijdens de colleges. Maar ze doet dit door te beginnen met hele korte vragen, waarop ook korte antwoorden volgen. Hierdoor staat ze dus even in de picture, maar nog niet te lang.

Op die manier is het ook niet moeilijk om de concentratie er bij te houden. In de loop van de jaren probeert ze dit uit te breiden naar wat langere vragen, zodat ze meer spreektijd krijgt.

Door jezelf telkens gedurende deze experimenten af te vragen waar je vooruitgang boekt, hoe dat komt en wat de volgende stap kan gaan zijn, leer je steeds beter omgaan met het oorspronkelijke probleem.

Oefening 1

Beschrijf een situatie waarbij je je doelen al een klein beetje hebt weten te bereiken. Wanneer voel je je al iets zekerder in situaties waarin je normaal gesproken onzeker bent. Geef dan antwoord op de volgende vragen. Wat doe ik anders? Kijk ik anders tegen de situatie aan? Denk ik anders over de situatie? Gedraag ik me anders?

Stap 3: Eigen oplossend vermogen vergroten

Wanneer je probleem zich iets minder voordoet en je hebt nagedacht over wat je anders doet om dit te bereiken, ben je klaar voor de volgende stap: Het vergroten van je probleemoplossend vermogen. Bij het vergroten van je probleemoplossend vermogen richt je je aandacht op hoe je de oplossing die je al toepast, kunt uitbreiden.

Voorbeeld 4

Maartje begint na te denken over de vraag, hoe ze ervoor kan zorgen dat ze haar oplossingsgerichte methode kan vergroten. Ze besluit nu om steeds vaker wat ingewikkelde en lastigere vragen te stellen tijdens de colleges.

Ze maakt van te voren een inschatting. Hoeveel mensen zitten er in de zaal, is deze hoeveelheid groot genoeg om het een uitdaging te noemen? Kan ik de vraag die ik wil stellen goed onder woorden brengen? Ben ik in staat wat de docent vervolgens tegen me zegt in me op te nemen? Ook probeert ze na te gaan of de mensen in de collegezaal haar nervositeit opmerken.

Oefening 2

Beschrijf hoe je de oplossingen die je in de vorige oefening zijn beschreven kunt gaan toepassen in toekomstige situaties. Meestal gaat het erom dat je vaker en meer doet van datgene wat helpt.

Stap 4: Letten op vooruitgang

De laatste stap in het oplossingsgericht denken is het letten op vooruitgang. Onzekere mensen zitten meestal zo gevangen in hun angst voor andere mensen, dat ze vergeten te kijken naar wat er goed gaat.

Gericht zijn op vooruitgang betekent dat je na een moeilijke situatie jezelf afvraagt: ‘Wat heb ik goed gedaan?’ Vervolgens beloon je jezelf daarvoor. Zo dwing je jezelf te letten op vooruitgang.

‘Bedenk wel dat vooruitgang meestal betekent: Drie stappen vooruit, twee stappen achteruit. Wanneer je alleen let op de stappen achteruit ben je snel geneigd te denken dat niets helpt’

Oefening bij stap 4: Letten op vooruitgang

Oefening 3

Geef antwoord op de volgende vragen, nadat je je oplossingen hebt toegepast: Welke oplossingen heb ik toegepast? Wat ging er goed? In hoeverre ben ik dichter bij mijn doel gekomen (van 0 tot 10). Wanneer ik hiermee doorga, boek ik dan meer vooruitgang? Wat kan ik meer of anders doen om mijn doel te bereiken.

Tot slot van dit hoofdstuk vatten we de stappen van DOEL samen.

1. Doelen formuleren: Wat zou ik anders denken, doen en voelen wanneer ik mijn probleem niet meer heb? Hoe zouden anderen dat opmerken?
2. Opmerken van oplossingen die al een beetje werken: Wat helpt mij om rustiger te zijn, om meer contact te leggen, om meer te praten?
3. Eigen oplossingen uitbreiden: Hoe kan ik de oplossingen meer en vaker toepassen? Kan ik nog andere oplossingen bedenken?
4. Letten op vooruitgang: Wat ging goed? Welke vooruitgang heb ik geboekt? Waar zit ik nu op een schaal van 1 tot 10?

Geraadpleegde bronnen:

• Sterk, F & Swaen, S, Ruimte voor jezelf (2010) P206-215. Utrecht/Antwerpen. Kosmos Uitgevers