Hoogbegaafd zijn: Hoe ga jij (en jouw omgeving) ermee om?
Albert en Tonny hebben weer een speciale gast in de studio: Adrienne van den Bos. Adrienne is hoogbegaafdheid expert. En daar gaan we het uitvoerig met haar over hebben.
Je bent zelf ook hoogbegaafd. Wat heeft dat voor jou betekend?
“Het betekent dat ik leerde begrijpen dat ik anders bedraad ben en anders tegen dingen aankijk. Als hoogbegaafde neem je zaken wat intenser waar en loop je soms stappen voor op mensen.
Als je dat niet weet, denk je dat er dingen in de wereld gebeuren die jij niet begrijpt. Ook begrijp je jezelf nog niet goed genoeg om te weten wat jouw plek in de wereld is.
Voor mij draaide het om het vinden van puzzelstukjes. Om te begrijpen hoe ik in elkaar zit, maar ook wat mijn interactie met de wereld is en hoe ik mijn plek daarin kan vinden, zodat ik ook de dingen kan gaan doen waarvoor ik hier ben. Dat is het belangrijkste.”
Hoe kom je er achter dat je hoogbegaafd bent? Begint dat met een IQ-test of een vragenlijst?
“Ik kwam er zelf achter doordat ik destijds in een bestuur zat. De voorzitter was een expert op het gebied van hoogbegaafdheid. Ze had drie hoogbegaafde kinderen, dus ze moest wel expert worden over hoogbegaafdheid. Ik had heel veel mooie gesprekken met haar. Op een gegeven moment zei ze heel random tegen mij: “Maar weet jij dan niet dat je hoogbegaafd bent?”
Ik dacht dat ze een grapje maakte. Ik was helemaal geen toptalent. Dingen gingen mij niet makkelijk af en het ging ook niet allemaal meteen goed. Op dat moment dacht ik nog heel erg in de misvattingen van hoogbegaafdheid. Ik dacht dat het automatisch betekende dat je succesvol bent. Dat alles wat je aanraakt in goud verandert. Daar herkende ik me niet helemaal in.
Zij nam mij mee in wat hoogbegaafdheid nu écht is en daar herkende ik me wel in. Voor mij was het belangrijk om dat stukje te begrijpen. Vanuit daar ben ik gaan kijken naar hoe hoogbegaafdheid zich vertaalt naar wie ik ben en wat ik nodig heb.
Vanaf dat moment ben ik me gaan verdiepen in hoogbegaafdheid. Ik las boeken, luisterde podcasts en dompelde me volledig onder in het onderwerp. Toen dacht ik: ‘Hier moet ik iets mee doen.’ Ik wilde er ook anderen mee helpen.
De officiële manier om hoogbegaafdheid vast te stellen, is een IQ-test. Wanneer je hoogbegaafd bent, scoor je bovengemiddeld op zo’n test. Zelf ben ik daar niet zo’n voorstander van. Doordat je anders denkt, interpreteer je de vragen soms ook anders. Ook kan de score worden beïnvloed doordat je een nachtje slecht hebt geslapen of faalangst hebt.
Vanaf een IQ van 130 ben je officieel hoogbegaafd. Vaak hoor ik dat mensen aangaven dat ze 128 scoren op een IQ-test. Ze herkennen zich wel in alle kenmerken van hoogbegaafdheid, maar de score op de IQ-test is net te laag.
Uiteindelijk gaat hoogbegaafd zijn veel meer over de verschillende kenmerken. Ook de bovengemiddelde intelligentie speelt een belangrijke rol, maar dat komt er niet altijd uit in een IQ-test. Kijk vooral waar jij je in herkent en wat het voor jou betekent.”
Als je kijkt naar de lijstjes met kenmerken van hoogbegaafdheid, zijn er echt wel dingen waar ik (Tonny) me in herken. Maar er zijn ook heel veel dingen waar ik me helemaal niet in herken. Dat vind ik altijd het lastige met dit soort lijstjes. Op een gegeven moment worden die lijsten zo lang dat iedereen er wel iets van herkent. Hoe definieer je dat precies?
“Er is veel diversiteit onder hoogbegaafdheid. Niet iedereen hoeft het hele lijstje af te vinken om hoogbegaafd te zijn. Er zijn wel verschillende hoofdkenmerken die ik omschrijf als ‘anders, intens en snel’.
‘Anders’ gaat erover dat je fundamenteel het gevoel hebt dat je anders in de wereld staat. Je ziet vaak dingen die andere mensen niet zien. Je vraagt je af waarom mensen dingen op een bepaalde manier doen, terwijl het voor jou veel logischer is om het op een andere manier doen.
Hoogbegaafde mensen hebben vaak een intensere waarneming. Ook zijn ze zelf intens. Je wordt vaak een beetje ‘te’ genoemd. Te druk, te aanwezig, te kritisch of te betweterig.
Het stukje ‘snel’ betekent dat je een stap voorloopt op andere mensen. Dat zijn de drie hoofdkenmerken die we bij Gifted People gebruiken om hoogbegaafdheid te omschrijven.
Ook daarbinnen kan het zijn dat je je niet altijd meteen herkent in bepaalde kenmerken. Misschien vind je van jezelf niet dat je snel denkt of ben je altijd te laat met je reactie. Maar het gaat veel meer over het interne proces. Je kunt meerdere processen in je hoofd snel aan elkaar knopen.
Als je de kenmerken hoort, heb je vaak vanzelf het gevoel: ‘Dit gaat over mij’. Ook als er bepaalde onderdelen zijn waar je jezelf misschien niet zo goed herkent.
Sommige kenmerken zijn misschien ook minder goed ontwikkeld. Als je in een omgeving bent met alleen maar gelijkgestemden, zal je je misschien niet zo snel anders voelen. Dat zijn ook dingen waar je rekening mee moet houden.”
Je noemt het Gifted People. Dat vind ik (Albert) wel heel mooi. Daar heb je vast een reden voor.
“Ja, in 2017 besloot ik om voor mezelf te starten. Ik was op zoek naar een naam. Gifted People kwam als eerste in me op. Ik besloot: dit wordt de werknaam. Ik ga daarmee aan de slag en bedenk later wel een nieuwe naam.
Naarmate ik de naam meer gebruikte, realiseerde ik me: ‘Dit is de perfecte naam voor mij’. Gifted staat voor hoogbegaafd. Gifted People verwijst ernaar dat ik een community wil bereiken met wat ik aan het doen ben. En ik geloof dat we allemaal onze eigen gifts hebben. Het werd me steeds duidelijker dat ik helemaal geen andere naam hoefde te hebben. Dit is de naam die past bij mij.”
Is het een vloek of een zegen? Hoogbegaafd klinkt als compliment, maar het lijkt me ook een uitdaging.
“Het is allebei de kanten op. Ik merk dat er nog steeds een misvatting is dat je als hoogbegaafde het hoogst in de ranglijst staat. Maar ik zie het niet zo. We zijn allemaal anders en hebben allemaal onze gave om daarmee iets te doen in de wereld.
Hoogbegaafdheid betekent niet dat alles wat je aanraakt in goud verandert. Maar het betekent ook niet dat je altijd problemen hoeft te ervaren. Het gaat vooral over zelfkennis. Het is belangrijk om te weten dat je anders bedraad bent en wat dat voor jou betekent. Daarnaast wil je een omgeving vinden waar je goed tot je recht komt.
En hoe is dat als ondernemer? Heb je er voordeel van?
“Ik heb er veel voordeel van ervaren. Toch zie ik ook veel valkuilen bij hoogbegaafde ondernemers. Doordat ze stappen voorlopen op anderen, snel denken en willen dat dingen snel gaan, doen ze veel dingen alleen. Anders vinden ze het te lang duren. Ze doen alles zelf en belanden hierdoor in een burn-out.
Een andere valkuil waar hoogbegaafde mensen tegenaan lopen, is dat ze vaak al hele mooie plannen hebben voor de toekomst. Het probleem is dat ze niet helemaal kunnen aarden met de realiteit waarin ze nu leven. Daarbij begrijpen veel mensen hun plannen niet helemaal.
Maar zoals ik al zei, levert het ook voordelen op. Als ik ergens mijn zinnen op zet, dan ga ik heel hard werken en zorg ik dat het binnen een jaar staat. Daardoor was mijn bedrijf binnen een half jaar winstgevend.
Deze kant van hoogbegaafdheid heeft me heel erg geholpen in het proces. Tegelijkertijd moet je je bewust zijn van de valkuilen die het mee kan brengen. Soms wil je te snel gaan en ga je jezelf overwerken. Of je raakt gedemotiveerd. Hoogbegaafdheid zorgt ervoor dat je ofwel heel snel een succesvol bedrijf neerzet of heel snel opgeeft.”
Hoe ben jij uit die sprint gekomen?
“Ik trok al snel de conclusie: ‘Dit ga ik niet alleen doen’. Nog een kenmerk van hoogbegaafdheid is namelijk dat je snel op dingen uitgekeken raakt. Ik ging met mezelf een commitment aan om elke week een blog online te zetten. Na twee weken was ik het al helemaal zat. Daarom kwam al snel het besef: ‘Ik heb iemand nodig die heel goed is in onderhouden.
Zelf ben ik vooral goed in ontwikkelen. Ik zet dingen op en heb iemand nodig die het onderhoudt. Als ik dat niet heb, blijft er niets staan. Het zakt als een kaartenhuis in elkaar.
Voordat ik winstgevend was, nam ik al mijn eerste VA aan. Ik merkte dat die stap me meteen veel meer rust gaf. Het gaf me de mogelijkheid om me veel meer te richten op de dingen waar ik wel goed in ben.
Dit was voor mij een eye opener. Ik had mijn blog uitbesteed bij haar. Ik schreef het nog zelf, maar zij verstuurde het en zette het online.
Door de dingen waar je niet goed in bent uit te besteden, creëer je heel veel ruimte om je eigen gave te benutten. Het was voor mij een hele openbaring om te beseffen dat ik het niet allemaal alleen hoef te doen.”
Ik krijg de indruk dat je mentaal supersnel bent. Kun je dat koppelen met je lijf en emoties? Ik kan me voorstellen dat dat misschien ook een struggle is. Dat je niet alleen qua werk en omstandigheden te snel gaat, maar dat je lijf ook zegt: ‘Ik kan dit niet bijhouden’. Hoe werkt dat precies?
“Dat is iets waar ik heel oplettend voor moet zijn. Ik ben al jaren bezig met meditatie. Ook zorg ik dat ik voldoende tijd alleen doorbreng. Ik sport en wandel elke dag. Ik zorg voor die balans in mijn leven. Als ik dat niet doe, ga ik op de automatische piloot steeds sneller, beter en harder. Maar uiteindelijk word je daar niet gelukkig van.
Het gaat erom dat je een mix vindt. Aan de ene kant wil je iets bereiken, maar aan de andere kant moet je ook voldoende tijd nemen om weg te stappen en dingen te doen die goed zijn voor je lichaam en geest.”
Voor jou is het waarschijnlijk een proces geweest vanaf het moment dat je je besefte dat je hoogbegaafd was. Hoogbegaafdheid hoort bij je en daar moet je iets mee. Als je andere mensen helpt bij hun proces, waar begin je dan meestal?
“Het begint met de blauwdruk: Dat je je bewust wordt van wie je bent, wat je nodig hebt en waar je naartoe op weg wilt zijn. Vanuit daar ga je dingen proberen. Wil je graag een werkomgeving waarbij je twee dagen thuis werkt? Probeer dat dan te regelen. Vervolgens kijk je naar wat deze verandering met jou doet.
Je begint ergens, op basis daarvan kom je in beweging en vervolgens stuur je bij. Zo kom je steeds dichter bij wat je nodig hebt en wat je fijn vindt. Je komt er ook achter waar je niet goed in bent of wat je niet leuk vindt. Misschien vind je juist andere dingen veel leuker dan je had verwacht.
Ik geloof erin dat je een richting bepaalt en dan onderweg steeds kijkt wat het met je doet. Heb je het leuk gehad of merk je dat iets je veel energie kost? Zo wil je constant blijven reflecteren of je voor je gevoel de juiste dingen aan het doen bent.”
Wat zijn de tips voor de omgeving? Hoe ga je met hoogbegaafde mensen om?
“Dat werkt twee kanten op. Als je jezelf kent, kun je ook aan de mensen om je heen beter uitleggen wat je nodig hebt en hoe je in elkaar zit. Andersom draait het vooral om nieuwsgierigheid.
In de samenleving zijn we veel bezig met allerlei labels. Daar ben ik absoluut geen voorstander van. Ik geloof er veel meer in dat we allemaal anders zijn. Laten we vooral nieuwsgierig zijn naar elkaar. Veel meer een open houding aannemen, zonder te denken: ‘Die is een beetje raar’.”
Wanneer je hoort over hoogbegaafdheid, gaat het vaak vooral over de kindertijd. Iemand moet een klas overslaan of wordt een underachiever omdat hij niet genoeg geprikkeld wordt. Op latere leeftijd hoor je er niet zoveel meer over. Zijn er dingen waar ik (Tonny) als werkgever rekening mee moet houden? Moet ik mijn hoogbegaafde werknemers meer prikkelen? Of juist niet?
“Soms wel. Iedereen heeft een uitdagingsbalans. Als je in je privéleven veel uitdaging hebt, ga je niet zo snel op zoek naar extra uitdaging in je werk. Als in je privéleven minder uitdaging zit, heb je waarschijnlijk meer uitdaging nodig in je werkende leven. Vaak zijn hoogbegaafde mensen snel uitgekeken op dingen. Ze hebben vrijheid nodig om dingen uit te zoeken en hun ideeën te delen.
Het is vooral belangrijk dat je met deze mensen in gesprek blijft. Vraag ze of ze nog voldoende worden uitgedaagd in wat ze aan het doen zijn. Of vraag of er dingen in het bedrijf zijn waar ze graag een rol in willen spelen. Juist doordat hoogbegaafden anders denken, zien ze ook andere oplossingen en kansen. Als je ze daarvoor inzet, zijn zij blij en halen ze veel voldoening uit het werk. En jij maakt gebruik van de speciale gaven die ze hebben.”
Dat lijken me wel moeilijke dingen om alert op te blijven. Snel verbanden en oplossingen zien is tastbaarder dan iemand die een hele hoge mate van gevoeligheid heeft.
“Ook dat kun je signaleren. Ik liep net door jullie kantoor en zag dat er veel ruimtes zijn voor mensen die het af en toe nodig hebben om zich even terug te trekken. Dat is al heel waardevol.
Geef mensen de ruimte om aan te geven dat ze wat overprikkeld raken of ergens tegenaan lopen. Als jij die ruimte geeft, komen mensen vanzelf naar je toe.”
We hebben het vooral gehad over hoogbegaafdheid. We zijn ook wel nieuwsgierig naar de link met hooggevoeligheid. Daar hoor je de laatste tijd ontzettend veel over. Waar zit de overlap? Is het samen te brengen?
“Je ziet dat een groot gedeelte van de hoogbegaafden ook hoogsensitief is. "Anders" en "intens" past ook bij hoogsensitiviteit. "Snel" is vooral het kenmerk van hoogbegaafdheid. Daar maak ik vaak het onderscheid. Maar er zit een hele dunne lijn tussen.
Ook daar geldt: kijk wat er op jou slaat. Veel hoogbegaafden die zich verdiepen in hoogsensitiviteit missen vaak toch nog iets. Wanneer ze leren over hoogbegaafdheid, komen ze tot de conclusie dat dat het ontbrekende puzzelstukje is.
Over het algemeen liggen hoogsensitiviteit en hoogbegaafdheid zo dicht bij elkaar dat heel veel hoogbegaafden zich herkennen in hoogsensitiviteit. En hoogsensitieve mensen herkennen zich ook in hoogbegaafdheid, maar veel minder.
Ongeveer 2% of 3% van de bevolking is hoogbegaafd en ongeveer 20% is hoogsensitief. Hoogsensitiviteit is een veel groter gedeelte van de samenleving.”
Heb je als hoogbegaafde altijd hulp nodig om ermee te leren omgaan en er het maximale uit te halen?
“Ik denk dat we als mens heel goed in staat zijn om dingen bij onszelf op te lossen. Maar of je nu hoogbegaafd bent of niet, ik denk dat je er altijd bij gebaat bent om af en toe even met iemand te connecten en te kijken of je op de goede weg zit.
Een aantal jaren geleden was ‘coach’ nog een beetje een scheldwoord. Je mocht eigenlijk niet echt zeggen dat je naar een coach ging, want dat betekende dat er iets mis was. Nu zie ik dat het veel normaler is geworden. En dat is iets goeds.
We zijn als mens niet op aarde gezet om het allemaal zelf uit te zoeken. Er zijn zoveel mensen die hetzelfde pad al hebben belopen en een antwoord hebben op je vragen. Hoe meer je gebruik maakt van de kennis van andere mensen, hoe makkelijker je ook je eigen weg gaat vinden.
Wat ik te veel zie bij hoogbegaafden, is dat ze denken het ook wel alleen te kunnen of ze zijn bang dat de coach hen niet begrijpt. Terwijl je juist heel erg gebaat bent bij iemand die even met je meekijkt.”
Ik kan me voorstellen dat je misschien ook bovengemiddeld in staat bent om te analyseren en veel meer verbanden te leggen. Overanalyse ligt dan ook op de loer. Voor je het weet kom je in een negatieve spiraal terecht.
“Juist als je in die spiraal zit heb je hulp nodig. Zo ben ik voor mezelf een hele goede coach, maar merk ik soms ook dat ik dingen te veel overdenk. Dan blijf ik in een cirkel hangen waar ik niets doe, maar er wel over na blijf denken. Dan kom je er zelf niet uit en heb je iemand anders nodig
Maar als je voor jezelf merkt dat je ergens tegenaan loopt, bedenkt wat je ervoor nodig hebt en aan de slag gaat, dan heb je niet altijd iemand anders nodig. Het draait erom dat je uiteindelijk werk maakt van de dingen die je te doen hebt.”
Je hebt een boek geschreven dat heet ‘Nooit meer ruzie met je baas’. Is dat de reden dat je voor jezelf ben begonnen?
Doordat je als hoogbegaafde anders denkt, werkt en functioneert, is het super waardevol om dat voor jezelf te weten in een werkomgeving. Kijk naar wat je nodig hebt. Conflicten en ruzie ontstaan vaak doordat je elkaar niet begrijpt. Je vindt van alles van elkaar en daardoor kom je er samen niet uit. Dat is heel erg te voorkomen door aan de slag te gaan met ‘wie ben ik’ en ‘wat heb ik nodig’.”
Wat is de kern van het boek, het belangrijkste inzicht?
“Het belangrijkste is dat je helder maakt wat je werkvoorwaarden zijn. Wat heb jij nodig om te kunnen functioneren op het werk en wat moeten andere mensen van jou weten? Als je dat weet, kom je al een heel eind.
De dingen die jij graag zou willen, zijn niet altijd mogelijk. Als je voor de klas staat, kun je niet zomaar drie dagen per week thuiswerken. Kijk in dit soort gevallen naar het verlangen dat eronder ligt. Er zijn heel veel verschillende mogelijkheden, als je maar helder hebt wat de bedoeling is voor jou.
Als je voor jezelf niet helder hebt wat je nodig hebt, kan het gebeuren dat je sneller geïrriteerd raakt of niet de motivatie voelt om er iets van te maken. Dan krijg je frictie met je werkgever. Maar als je je behoeften bespreekbaar maakt, zegt een werkgever vaker ‘ja’ dan ‘nee’.”
Wordt hoogbegaafdheid ook wel eens als excuus gebruikt?
“Ik heb het nog niet gehoord. Ik zou het ook apart vinden, omdat mensen het vaak juist heel moeilijk vinden om te zeggen dat ze hoogbegaafd zijn.”
Zeker Nederlanders zullen niet zo snel over zichzelf zeggen dat ze hoogbegaafd zijn. Als je het over je kind kan zeggen, vertel je het de hele buurt. Maar als je het over jezelf zegt, voelt het als arrogantie.
“Ook ouders vinden het vaak moeilijk om het te zeggen over hun kind. Merk je dat je kind hoogbegaafd is? Ga er dan wel voor staan. Anderen hebben snel vooroordelen. Ze denken dat een hoogbegaafd kind altijd hoge cijfers haalt of moeite heeft met leeftijdsgenootjes. Het is als ouder en ook voor jezelf belangrijk dat je het herkent en weet wat het betekent voor jou.”
En wat is jouw belangrijkste missie in jouw leven? Wat wil je met deze boodschap bereiken?
“Wat ik het allerbelangrijkste vind, is dat mensen hun eigen gaven gaan gebruiken. Het maakt me helemaal niet uit of je hoogbegaafd bent. We zijn allemaal mensen en hebben hier allemaal iets moois te doen. Laten we elkaar daar de ruimte voor geven.”
Hoe ziet de wereld eruit als we Gifted People alle ruimte geven die ze nodig hebben?
“We hebben de gaven van hoogbegaafden - dus het stukje ontwikkelen en vooruitkijken - nodig in onze samenleving. Als je stilstaat ga je het als samenleving niet redden. Daarnaast hebben we natuurlijk ook onderhouders nodig, anders zou het alleen maar chaos zijn.
Op dit moment worden veel mooie ideeën nog niet helemaal begrepen. Ze worden aan de kant geschoven. Dan kom je er over tien jaar achter dat dat ene idee toch wel heel handig was. Als iedereen de ruimte heeft, worden dat soort ideeën veel meer ontvangen.”
We kunnen hier nog uren over doorpraten. Jij gaat er nog over doorpraten. Overmorgen geef je een training in Brein TV en beantwoord je ook vragen van mensen die hier meer over willen leren.
Ook gaan we een paar boeken weggeven aan onze trouwe volgers. Misschien ken je de drill al...
Wil je dit geniale boek ‘Nooit meer ruzie met je baas’ winnen? Ga dan even naar dit interview op YouTube en laat een reactie achter. Wat vond je van dit gesprek? Wat waren je inzichten? Waarom zou jij dit boek voor jezelf of iemand in je omgeving willen winnen? Wij kiezen er een aantal leuke reacties uit en die sturen wij het boek helemaal gratis toe.
En je hebt natuurlijk ook een e-book over hoogbegaafdheid. Dat kun je gratis downloaden via de website van Gifted People.
