Innerlijke Criticus Stoppen
65.000 Gedachten per dag
Voordat ik mijn persoonlijke verhaal met jou ga delen is het belangrijk om stil te staan bij het volgende: Jij hebt per dag, elke dag weer, 65.000 gedachten. Dit is enorm veel en bijna niet voor te stellen. Als al deze gedachten nou positief waren, was er geen reden om dit artikel te schrijven…
Ik heb in de video aangegeven hoe belangrijk het is om hier bewust van te zijn. Onder deze video ga ik veel dieper in op wat die interne criticus allemaal met je doet, maar ook wat jij hier zelf aan kunt doen.
Inhoudsopgave
Wat is je innerlijke criticus?
De innerlijke criticus is een term die wordt gebruikt voor de afkeurende interne stem die jou aanvalt en veroordeelt. Iedereen heeft daar in het dagelijks leven wel eens last van.
Maar onzekere mensen in veel grotere mate dan mensen die daar geen last van hebben. Bovendien is het stemmetje bij onzekere mensen veel scherper en vaker actief. Gelukkig zijn er methoden ontwikkeld om de innerlijke criticus aan te pakken. Het kost je wel tijd en werklust.
Fred Sterk en Sjoerd Swaen besteden in hun boek ‘Denk je sterk, Denk je Zeker’ aandacht aan de werking van de innerlijke criticus. In dit artikel leggen we de principes uit.
Wat doet de innerlijke criticus?
De innerlijke criticus geeft je de schuld van dingen die misgaan. Hij vergelijkt je daarbij met anderen die bijna vanzelfsprekend alles beter doen dan jij. Hij stelt onmogelijke perfectionistische eisen en straft je bij zelfs de kleinste fout die je maakt. Hij gebruikt woorden als ‘stom, laf, lelijk of zwak’.
“De innerlijke criticus is dagelijks bezig met het ondermijnen van je zelfvertrouwen zonder dat je je daar zelf van bewust bent”
Voorbeeld #1
Ik moest onlangs een uurtje arbeid verrichten op een school, waarbij het de bedoeling was tafels en stoelen klaar te zetten. Een simpele klus. Aan het eind zei iemand tegen mij dat ik een stoel verkeerd om had gezet. Vervolgens zag ik dat zei mij meehielp door meerdere stoelen om te draaien. Ik voelde de grond onder mijn voeten wegzakken. ‘Wat ben je ook een oen. Zo’n simpele taak en dan toch nog de boel verknallen.’
Jij gaat er altijd van uit dat wat de innerlijke criticus tegen je zegt waar is. Als hij je een oen noemt, dan voel jij je een oen en dus is het voor jou per definitie waar wat de innerlijke criticus over jou zegt. Bovendien heeft de innerlijke criticus een versterkend effect. Een voorbeeld kan dit verduidelijken.
Voorbeeld #2
De innerlijke criticus zegt tegen jou dat je onhandig bent omdat je weer eens wat uit je handen laat vallen in de nabijheid van andere mensen. Dit raakt jou dusdanig, dat je hier over door blijft piekeren.
Daardoor neemt je onoplettendheid af waardoor je even later met je hoofd tegen een paal loopt. De innerlijke criticus staat vervolgens weer om de hoek om er wat over te zeggen.
Belangrijke eigenschap innerlijke criticus?
Nog een belangrijke eigenschap van de innerlijke criticus is dat hij in telegramstijl spreekt. Hij gebruikt bijvoorbeeld het woord ‘stommeling’ ‘sukkel’ of ‘chaoot’. Met één woord roept hij het bijbehorende gevoel van minderwaardigheid op.
“Alhoewel het lijkt dat de innerlijke criticus niet te stoppen is, is dat gelukkig niet waar. We hebben alleen nog niet geleerd hoe we dat moeten doen”
Het ontstaan
De innerlijke criticus ontstaat tijdens de vroege jeugd. In de kindertijd leerden je ouders je welk gedrag acceptabel, slecht of goed was. Maar ook leraren, verzorgers, broers, zussen en je vrienden hebben een grote invloed op je.
Als kind ben je op zoek naar goedkeuring van de mensen uit je directe omgeving. Je hebt het nodig om te overleven. Daarom is afkeuring zo beangstigend. Dat wil je ten allen tijden vermijden. Deze verboden en geboden neem je bewust en onbewust in je op.
Jouw geschiedenis
De omvang van de innerlijke criticus hangt samen met de kracht van jouw negatieve ervaringen vroeger. Werd je vroeger vaak gepest op school vanwege bepaalde uiterlijke kenmerken en heb je daar heel veel last van gehad?
Dan is de kans helaas erg groot dat jouw innerlijke criticus je daar op late leeftijd nog steeds mee lastigvalt. Die zal er alles aan doen om jou te waarschuwen voor deze uiterlijke kenmerken. ‘Wat ben je toch dik? Leer eens afvallen, slappeling?’
Hoe kun je de innerlijke criticus opsporen?
Om controle over je innerlijke criticus te krijgen moet je weten hoe je hem kunt opsporen. Waarschijnlijk is hij voor jou onopgemerkt gebleven, omdat hij een gewoon onderdeel is geworden van je denkpatroon. Zolang je er niet bewust van bent kan hij gewoon zijn gang blijven gaan.
De onderstaande situaties vereisen extra aandacht:
- Ontmoetingen met onbekenden, bijvoorbeeld een verjaardagsfeestje waar je nieuwe mensen ontmoet.
- Als je een fout heb gemaakt op je werk
- Als iemand een kritische opmerking naar je maakt.
- Contact met iemand die veel autoriteit heeft
- Als je een prestatie moet leveren
- Als je in de spiegel kijkt
- Als je nieuwe kleding koopt
- Als je jezelf terugziet op camera of terug hoort op band
“Volg je innerlijke criticus een volle dag. Schrijf alle negatieve opmerkingen op papier. Je zult verbaasd zijn hoe vol je papiertje is aan het eind van de dag”
Wat wil de innerlijke criticus?
Hoe gek het ook mag klinken, de innerlijke criticus heeft alleen maar goede bedoelingen. Hij wil dat je het goed doet in het leven. Dat jij elke dag een beter mens wordt. Dat je een leuke partner vindt die jou accepteert, dat je een goede baan vindt, de beste vrienden hebt, een grote woning, noem het maar op.
Hij kwam in jou leven om jou aan te laten passen aan de wereld om je heen, zodat jij aan de eisen van anderen kunt voldoen. Door streng tegen je te zijn en je gedrag te corrigeren, hoopte hij dat kritiek en afwijzing van buitenaf niet meer voor zou komen. Hij weet alleen niet meer van ophouden. En jij hebt het gereedschap nog niet in bezit om hem de mond te snoeren.
Bekijk jouw innerlijke criticus van een afstandje
Als jij in staat bent om hem van een afstandje te bekijken en de innerlijke criticus te herkennen, wordt je minder gevoelig voor zijn negatieve opmerkingen. Je kunt alleen niet van jezelf verwachten dat je elk moment van de dag alert bent. Het is van belang dat je weet op welke momenten je extra alert moet zijn.
In het vorige voorbeeld over de tafels en stoelen zetten is dat een moment waaraan je aan het werk gaat. Een ideaal moment voor de innerlijke criticus om toe te slaan. Maar een extra belangrijk moment is als je somber, verdrietig, zenuwachtig of boos bent. Op zo’n moment ben je extra kwetsbaar. Een somber moment betekent dat de innerlijke criticus aan het werk is.
Innerlijke criticus betrappen?
Als je de innerlijke criticus wilt betrappen, kun je de volgende drie dingen doen.
- Ga na wat je dwarszit. Zei iemand iets waar je mee zit? Voel je je depressief of misschien wat melancholisch, is er een aanleiding te bedenken waarom je je zo voelt. Heb je zelf iets gedaan waar je spijt van hebt?
Voorbeeld #3
Ik stuurde een keer een berichtje uit in een appgroep met de vraag of er iemand zin had om een borrel te gaan drinken in de stad. Ik kreeg daar van niemand een reactie op en voelde me daar zo boos over, dat ik de neiging had om mensen daar op aan te spreken. Dit heb ik niet gedaan uiteindelijk. Waar kwam die woede vandaan?
- Waar in je lichaam zit het sombere, boze of verdrietige gevoel? Concentreer je op die plek en probeer het gevoel zo goed mogelijk te ervaren. Ga na wat er gebeurt. Doe desnoods je ogen erbij dicht en ga op een rustige plek zitten.
“Ik had een onrustig gevoel in mijn lichaam. Ik bleef er maar aan denken en merkte dat mijn hoofd daar vol van raakte”
- Luister naar de gedachte die bij het boze gevoel horen. Signaleer wat je tegen jezelf zegt. Probeer je te herinneren wanneer het gevoel is begonnen en wat de innerlijke criticus toen tegen je zei.
Ik merkte een half uur nadat ik nog geen reactie had ontvangen dat ik me begon te ergeren aan mensen en dingen tegen mezelf begon te zeggen als ‘zie je wel, ze vinden je helemaal niets. Dit gebeurt je al vaker. Mensen vinden je niet interessant. Niemand wil als eerste een reactie geven. Ze wachten allemaal tot een ander reageert zodat ze zeker weten dat ze niet alleen met jou een borrel hoeven te drinken.’
Als je deze drie stappen doorloopt op de momenten dat je je gedeprimeerd, minderwaardig, boos, zenuwachtig of angstig voelt, wordt het je steeds duidelijker met welke woorden de innerlijke criticus je probeert aan te vallen.
Het ontwapenen van de innerlijke criticus bestaat uit drie stappen.
- Zijn bedoeling ontmaskeren en nagaan wat hij je kost
- Tegen hem ingaan
- Ervoor zorgen dat hij overbodig wordt.
- Zijn bedoeling ontmaskeren en nagaan wij hij je kost
De innerlijke criticus heeft verborgen motieven. Wanneer je deze weet te achterhalen hebben zijn argumenten minder overtuigingskracht. Hieronder noemen we een aantal verborgen motieven van de innerlijke criticus.
-‘Door overdreven kritisch te zijn, verwacht je dat ik meer zal bereiken en meer eigenwaarde ga voelen.’
-‘Je eist dat ik nooit onzeker mag zijn, omdat je denkt dat dit de enige weg is naar zelfvertrouwen.’
-‘Je zegt dat ik niet aantrekkelijk genoeg ben en dat ik daardoor er alles aan moet doen om er nog iets van te maken.’
-‘Je vergelijkt me met mensen waarmee ik mezelf helemaal niet mee zou moeten vergelijken.’
-‘Je eist dat ik dingen doe, waar ik me niet prettig bij voel, omdat je vindt dat ik alles moet kunnen.’
Zodra je doorkrijgt wat de functie is van de innerlijke criticus, is alles wat hij zegt een stuk minder geloofwaardig. Je kent zijn verborgen motieven. Je kunt de geloofwaardigheid van zijn boodschap ontkrachten als je zijn spelletjes doorhebt.
Nagaan wat de innerlijke criticus je kost
Welke prijs betaal je voor het luisteren naar de innerlijke criticus? Zorgt hij ervoor dat je bepaalde doelen in je leven niet meer kunt bereiken?
Ik heb ooit voor mijzelf een lijst opgesteld. Ik woog af wat ik allemaal moest laten op mijn werk en in het sociale leven vanwege het stemmetje van de innerlijke criticus.
- Overgevoelig voor kritiek op de werkvloer. Daardoor ben ik van slag en kan ik me niet meer concentreren op mijn taken.
- Overgevoelig voor uiterlijke kenmerken wanneer ik aan het woord ben. Zoals een trillende stem en een rood hoofd. Hierdoor kan ik me niet concentreren op wat ik wil overbrengen aan de mensen tegen wie ik spreek.
- Na het maken van een fout denken dat de wereld vergaat.
- Het hele weekend piekeren over wat er maandag mis kan gaan.
- Niet met vrienden willen afspreken omdat ik niet lekker in mijn vel zit.
- Niet voor me zelf durven opkomen, omdat ik denk dat mijn gevoelens er niet toe doen.
De innerlijke criticus zijn gang gaan kostte mij veel in het leven. En vandaag de dag nog steeds. Maar ik weet het stemmetje te herkennen en er tegenin te gaan. De ene keer is het makkelijker dan de andere keer.
Met de volgende oefening kun je nagaan wat jouw innerlijke criticus je kost. Maak een lijst van de manieren waarop jouw zelfwaardering wordt aangetast op het gebied van werk, relaties en gevoel van welzijn.
Heb je de lijst klaar, dan kun je de belangrijkste punten samenvatten in een uitspraak die je kunt gebruiken als