Faalangst, hoe kan ik het overwinnen?
“Ik zou graag willen weten hoe ik van mijn faalangst af kom. Tips op het internet en boeken lijken bij mij niet te helpen. Sterker nog, het wordt door de jaren heen steeds erger. Mijn hart gaat bonken en mijn stem gaat trillen als ik mezelf moet voorstellen tijdens een meeting.”
Uit onderzoek naar faalangst blijft dat het erg situatiegebonden is. In het geval van deze vraag gaat het om sociale faalangst, maar er zijn nog veel meer situaties waarin je faalangst kunt hebben. Daarom gaan we het vooral over faalangst in het algemeen hebben.
Hebben wij ook last van faalangst?
Wanneer we onze podcasts opnemen, voelt Albert zich vooral alert. Hij wil de juiste dingen zeggen en zorgen dat het klopt. Hoewel hij het leuk vindt om humor te gebruiken, wil hij geen dingen roepen die niet kloppen of niet wetenschappelijk verifieerbaar zijn.
Er luisteren steeds meer mensen naar de podcasts. Wanneer je dan per ongeluk iets verkeerds zegt, voelen mensen zich tegenwoordig geroepen om dat breed uit te meten op Twitter. Je kunt dat nooit helemaal voorkomen. Daarom blijven we het spannend vinden. Ook heeft Albert lange tijd last gehad van podiumangst.
Ook Tonny heeft lang last gehad van podiumangst. En daarbij vindt hij de podcast soms spannend. In het begin voelde het nog veilig, omdat het zonder beeld was. Het oorspronkelijke idee was dat het de podcast van Albert werd en dat Tonny vooral de sidekick zou uithangen. Dat was een hele veilige rol. Uiteindelijk is het toch anders gegroeid en staat hij nu ook meer in de schijnwerpers.
Tegenwoordig heeft de Psychologie van Succes Podcast twaalfduizend luisteraars per aflevering. Daar moeten Albert en Tonny niet te lang over nadenken. Ze nemen de podcast steeds spontaan op, maar nu er steeds meer mensen luisteren, hebben ze het gevoel dat ze de allerbeste versie van zichzelf moeten laten zien. Dat het perfect moet zijn. Zo’n opnamedag komt altijd te vroeg. Ze voelen zich er nooit klaar voor. Als de opnames niet in de agenda zouden staan, zou er waarschijnlijk geen podcast zijn.
Verschillende vormen van faalangst
Er zijn nog, naast sociale faalangst, nog veel andere soorten van faalangst.
Zo hebben veel studenten bijvoorbeeld last van faalangst als ze een toets moeten maken. Of, wat niet vaak wordt besproken, maar wel vaak voorkomt, is angst om te falen op het gebied van seksualiteit. De helft van de mannen boven de 40 jaar heeft weleens erectiestoornissen en negen van de tien keer komt dat door een psychologisch probleem. Ze denken dat ze moeten presteren. En als je ‘moet’ presteren, blokkeer je.
Faalangst ontstaat wanneer je het gevoel hebt dat je ‘moet’ presteren. Misschien moet je een toets maken of op je werk presteren en ben je bang dat je het niet goed gaat doen. Of je moet een praatje houden op het podium en denkt dat je er niet goed genoeg voor bent. Een stemmetje in je hoofd zegt: “Ik ben daar niet goed genoeg voor”.
Tijdens het opnemen van onze podcast heeft Tonny altijd een stemmetje in zijn hoofd dat zegt: “Wie ben ik om hier iets over te zeggen?”. Hij is geen psycholoog en zou zonder Albert nooit een podcast als deze maken. Gelukkig zien we dat mensen de podcast waarderen. Daarom blijven we het maken en vinden we het ook leuk om het te doen.
Alsnog denkt Tonny vaak: ‘Wie ben ik om antwoord te geven op dit soort vragen?’. Daarom vertelt hij vooral over voorbeelden uit zijn eigen leven. Als Tonny het over online marketing heeft, is dat stemmetje er helemaal niet. Angst om te falen kan dus heel erg afhangen van een specifieke situatie. In sommige situaties beweeg je je makkelijk en vrij, terwijl je in andere situaties een extreme angst hebt om te falen.
Hoe ontstaat faalangst?
Waarschijnlijk heb je op minimaal één gebied last van faalangst. Het is soms alleen even zoeken waar het precies zit.
Wanneer je weet waar jouw faalangst zit, kun je kijken waar het vandaan komt. Volgens psychologen komt het vanuit een laag zelfbeeld. Dat komt vaak voort uit je opvoeding of vanuit een trauma.
Misschien heb je in een bepaalde situaties een laag zelfbeeld en in andere situaties niet. Één van de dingen die je jezelf mag realiseren is: ‘Er bestaat misschien nog een deel van mezelf dat ik verder kan ontwikkelen, maar andere delen van mij zijn helemaal oké’.
Falen op één onderdeel zegt niets over de rest van je leven
In zijn opleidingsinstituut ziet Albert dat sommige mensen extreem veel faalangst hebben voor een examen. Ze zijn bang dat ze een black-out krijgen.
Maar wat is het ergste dat er kan gebeuren? Dat je een onvoldoende haalt voor de toets? Dat zegt verder niets over jou als persoon. Je bent daardoor niet ineens een slechte ouder, bijvoorbeeld. Het betekent niet dat je kinderen minder van je houden en zegt ook niets over je relatie met vrienden, je broers en zussen en je collega’s.
Als je faalt in dat ene stukje waarop je als student wordt beoordeeld, blijft de rest van je leven alsnog intact. Toch hebben mensen de neiging om de situatie enorm te overdrijven. Ze zijn bang dat ze als mens compleet mislukt zijn als ze zakken voor die toets.
Wat voor belang heb je om jezelf compleet af te breken, terwijl het slechts om een heel klein aspect van jezelf gaat?
Het hoeft niet altijd een tien te zijn
Als je altijd een tien wilt halen, maak je het heel zwaar voor jezelf. Het is bijna zelfdestructief.
Het wordt gemakkelijk voor jezelf - en dan spreken we uit ervaring - als je op een gegeven moment die tien-mentaliteit los kunt laten. Alles wat je doet, hoeft niet altijd een tien te zijn.
Door de tien-mentaliteit los te laten, wordt het veel makkelijker om bijvoorbeeld podcasts op te nemen. Sommige zijn een tien en sommige een zes. Maar dat maakt niet uit, want er komt altijd weer een volgende kans. Er komt altijd weer een volgend moment.
Je haalt meestal niet op dag één al een succes. De eerste keer dat je getoetst wordt, ben je nog niet de beste versie van jezelf. Dat is wat ze persoonlijke ontwikkeling noemen. Je maakt progressie.
Het wordt een stuk leuker als je jezelf kunt aanleren om los te laten en je op de progressie te focussen. Dan is er ook geen falen.
Tonny heeft ooit van Albert geleerd: ‘Er zijn geen fouten, alleen variaties’. Die gedachte vond hij heel troostend. Destijds had hij elke keer als hij het podium op ging het idee dat het de prestatie van zijn leven moest worden. Hierdoor was hij altijd teleurgesteld als hij het podium afliep.
Nu hij dat wat meer los kan laten, kijkt hij vooral naar wat er beter ging ten opzichte van de vorige keer. Ook ziet hij altijd wel dingen die hij de volgende keer anders kan doen. Dan wordt het meer een groeiproces en kun je ervan gaan genieten.
Faalangst overwinnen begint met loslaten
Het oplossen van faalangst begint met bewustwording. Wanneer merk je dat je faalangst krijgt? Soms zit het verpakt in hele subtiele dingen.
Misschien krijg je last van perfectionisme. Als je extreem in het perfectionisme gaat, weet je dat er faalangst onder zit. Door het zo goed mogelijk voor te bereiden, wil je jezelf zoveel mogelijk indekken. Maar op de meeste dingen in het leven kun je je niet voorbereiden. Waarom zou je het dan doen? Het is juist de lol van het leven om in het moment geïnspireerd te zijn. Dan zie je wat het leven voor jou in petto heeft.
Iets anders wat je vaak ziet bij mensen met faalangst, is uitstelgedrag. Als je iets niet in je agenda zet, is er altijd wel iets ‘belangrijker’ waardoor je niet datgene hoeft te doen waar je stiekem bang voor bent.
Er zijn nog meer symptomen die duiden op faalangst. Misschien word je agressief in gesprekken of hang je hele extreme standpunten aan. Of je brengt jezelf in een situatie waarin er een excuus is om niet optimaal te presteren. Diep vanbinnen zit daar faalangst onder.
Veel mensen zien hun perfectionisme of uitstelgedrag als een probleem, terwijl eigenlijk de faalangst die eronder zit het probleem is. Het is belangrijk om daar heel eerlijk over te zijn jezelf.
Het ligt niet aan anderen
Veel mensen die last hebben van faalangst, zijn geneigd om bij problemen de schuld buiten zichzelf neer te leggen. “Het lag aan het weer”, “Die date stelde de verkeerde vragen” of “Die collega deed vervelend”. Of eentje die we zelf ook veel hebben gebruikt: “De techniek werkte niet goed”. Het zijn allemaal zaken die mensen gebruiken om je faalangst te maskeren.
Maar houd het lekker bij jezelf. Heb je het lef om dat te doen?
Zolang je blijft wijzen naar de ander of de situatie, ben je er nog niet klaar voor om faalangst los te laten.
Dit principe is afkomstig van de stoïcijnse filosoof Epictetus: “Focus niet op het externe, maar op het interne”. Je hebt geen invloed op het weer, wat andere mensen doen, de techniek die uitvalt of welke vragen er in de toets staan. Het enige waar jij invloed op hebt, is jouw binnenwereld. Je kunt de situatie niet controleren, maar je kunt wel controleren hoe jij op de situatie reageert.
Dat klinkt heel makkelijk, maar hoe doe je dat?
Als eerste moet je het gedrag bij jezelf herkennen. Vervolgens moet je stoppen met de ander de schuld gaan geven. Daarna moet je langzaam maar zeker gaan oefenen in situaties waar je bang bent. Er is geen andere manier om je faalangst te overwinnen.
Er is geen quick fix
Er zijn geweldige zelfhulpboeken en in Brein TV hebben we hele mooie e-learnings over het loslaten van je faalangst. Maar zelfs als je die allemaal hebt doorgespit en geluisterd, komt het erop aan dat je het gaat toepassen. Je moet het monster in het bek kijken.
Albert is talloze keren bijna hyperventilerend het podium opgestapt met de gedachte: ‘Waarom doe ik dit?! Ik wil dit nooit meer!’. Als hij daarna het podium af kwam, waren mensen emotioneel en geraakt door zijn verhaal. Van die zenuwen was niets meer over. Je komt daar alleen maar als je de angst ook aangaat. Er is geen andere manier om van je faalangst af te komen dan je angst telkens weer te overwinnen.
Verschillende manieren om je angst te overwinnen
Er zijn verschillende manieren waarop je je angst kunt overwinnen. De vraagsteller had het bijvoorbeeld over een voorstelrondje. Albert zegt in zo’n situatie vaak: “Laten we nu niet het rijtje afgaan, want degene die zit te rekenen wanneer hij aan de beurt is, ligt tegen die tijd al hyperventilerend in de cirkel.” De meeste mensen haten het voorstelrondje en willen niet vol in de belangstelling staan.
Je doorbreekt je angst door het te benoemen. Stel bijvoorbeeld voor om iets anders te doen dan een voorstelrondje of om de cirkel bij jou te beginnen. Ook kun je heel eerlijk zeggen dat je het spannend vindt. De meeste mensen zullen opgelucht zijn als je dit toegeeft, omdat ze hetzelfde ervaren. Je angst doorbreken begint bij jezelf.
Als Albert op het podium stapt en merkt dat hij het spannend vindt, benoemt hij dat gewoon: “Ik ben hier ingehuurd als de stress expert, maar er is op dit moment niemand in de hele zaal die zo gestrest is als ik”. Dat is vaak een verademing. Sowieso voor jezelf, maar ook voor de mensen in de zaal.
Om je angst te overwinnen moet je vlieguren maken
We hebben het steeds over spreken op een podium, omdat dat voor ons beiden herkenbaar is. Om er beter in te worden en van je angst af te raken, moet je het gewoon vaak gaan doen.
De eerste presentaties die Tonny gaf dacht hij: ‘ik kan me erop voorbereiden en erop terugkijken, maar daartussen is er geen sturing mogelijk’. Hij kon op het podium geen bewustzijn oproepen om een andere kant op te gaan en zichzelf te analyseren. Als hij op het podium stond, zat hij vast in de stress. Dat krijg je de eerste keer niet opgelost. Je moet er vlieguren voor maken.
Het werkt net als met losse handen leren fietsen. De eerste keer heb je je handen op het stuur en steeds heel even los. Op een gegeven moment kun je een broodje eten onderweg en heb je nog altijd de controle. Aan jouw postuur en die fiets zijn niets veranderd. Je hebt een cadans gevonden. De stress is eraf en daardoor is je lichaam vrij.
Uit de bevriezing en in het moment
Als je gestrest bent, raak je bevroren. Wanneer je ergens bevroren in gaat en het idee hebt dat je niet mag falen, dan ga je juist falen. Maar als je rondloopt alsof er niets aan de hand is en je hele fysiologie straalt dat uit, maakt dat je open en vrij. Er gebeurt zelfs iets met je hormoonhuishouding.
Om dit te oefenen, kun je gaan kijken of je iets in het moment kunt zeggen. Kun je bijvoorbeeld een grapje maken? Of iets met de reactie van het publiek doen, waardoor je je zelfvertrouwen terugkrijgt?
Er zijn ook power postures die je kunt gebruiken. Met deze techniek neem je een lichaamshouding aan alsof je al zelfvertrouwen hebt. Oftewel: fake it until you make it. Dankzij deze krachthoudingen geeft je lichaam een signaal aan je brein. Ook je ademhaling heeft hier effect op. Als je een lage buikademhaling hebt, geeft dat een signaal aan je brein dat zegt: ‘De kust is veilig, dus ik hoef niet zoveel stresshormonen aan te maken’.
Zoals je ziet zijn er een aantal technieken die je op jezelf kunt toepassen. Als je je angst dan aangaat en het gaat goed, dan maak je dopamine aan. Dit werkt als een soort beloning voor het feit dat je jouw angst in de ogen hebt gekeken. Je krijgt dan automatisch meer zelfvertrouwen. Dat is de manier om je faalangst te doorbreken voor jezelf.
Heb je zelf ervaring met faalangst die je op een andere manier hebt doorbroken dan wij verteld hebben? Daar zijn we natuurlijk super nieuwsgierig naar! Laat het weten in de comments!
