Hoe ontstaan gewoontes? En… kun je gewoontes doorbreken?

Hoe ontstaan gewoontes? Dat je bepaalde dingen doet zonder erbij na te denken. Routinematig alsof je op de automatische piloot overstapt. Zoals je tanden poetsen, een koekje, blokje kaas of drankje nemen als je thuiskomt uit je werk, opstaan als de wekker afgaat, uitkijken als je oversteekt, stopwoordjes, je sleutels altijd op een vaste plek neerleggen et cetera. Gewoontes, je hebt ze en kent ze. Maar hoe ontstaan gewoontes? Waarvoor dienen ze? En… kun je gewoontes afleren, doorbreken of veranderen?

Hoe ontstaan gewoontes nu eigenlijk?

Gewoontes komen niet plots uit de lucht vallen. Het zijn eigenlijk ingesleten gedragspatronen. Die gedragspatronen ontwikkel je zonder dat je er bewust van bent. Je gewoontes ontstaan door dingen regelmatig te doen. Op een bepaald tijdstip, plek, in reactie op een gebeurtenis et cetera. Door de herhaling worden gedragingen op een gegeven moment onderdeel van je doen en laten en dus een gewoonte. Het onderzoek van de hond van Pavlov in de vorige eeuw onderstreept dat. Gewoontes ontwikkel je niet door het één of twee keer te doen. Het is een gevolg en/of resultaat van bij wijze van spreken heel veel kleine stapjes die je eerder hebt gezet en is op den duur deel van je persoonlijkheid. Een tweede natuur. Naast herhaling spelen ook individuele eigenschappen en sociale omgeving een rol bij het ontstaan van gewoontes.

Wanneer ontstaan gewoontes?

Het antwoord op de vraag ‘Hoe ontstaan gewoontes?’ kan niet los worden gezien van wanneer je gewoontes ontwikkelt. Is je leventje namelijk vanaf je geboorte niet gevuld met allerlei routinematige handelingen? Het zal je dan ook niet verbazen dat gewoontes zich al op zeer jonge leeftijd in het menselijke brein nestelen. Bijvoorbeeld: huilt je baby? Dan pak je hem op en geeft aandacht. Sabbelt je kleine spruit op z’n hand? Dan geef je het eten. Op een gegeven moment heeft de kleine in de gaten dat huilen, aandacht oplevert. Sabbel ik op mijn hand? Dan krijg ik eten. Herhaal je telkens de handelingen? Dan creëer je gewoontes. Ook andere gedragingen zoals zorgen voor rust en regelmaat zijn gewoontes die je kind na enige tijd oppikt. Het geeft je kleine een fijn gevoel van zekerheid en veiligheid. Kortom, gewoontes krijg je met de paplepel ingegoten. Dat geldt zowel voor goede als slechte gewoontes.

Waarom ontwikkel je gewoontes?

Het is ook interessant om te kijken waarom je gewoontes ontwikkelt. Want gewoontes zijn zeker ook functioneel. Immers, zonder gewoontes zou je bij wijze van spreken elke dag opnieuw het wiel moeten uitvinden. Bedenken hoe je moet lopen, tanden poetsen, naar je werk rijden enzovoort. Bijna de helft van je dagelijkse handelingen, ongeveer 40 tot 45%, is gewoontegedrag en kost weinig moeite en inspanning. Dat is prettig, want daardoor maak je efficiënter gebruik van je brein. Je houdt mentale ruimte over voor andere informatie en bent daardoor in staat je met ingewikkelde zaken bezig te houden. Dus in die zin maken gewoontes je leven een stuk aangenamer en eenvoudiger. Maar er is ook een keerzijde. Gewoontes kunnen je leven ook negatief beïnvloeden. Denk aan je leven dat een sleur wordt door vastgeroeste patronen. Je gaat altijd naar dezelfde plek op vakantie. Op je werk lunch je altijd met dezelfde collega’s, neemt dezelfde route naar je werk, maar ook: ongezond eten, te weinig sporten, altijd te hard werken, negatief denken, altijd te laat zijn en dergelijke. Het zijn allemaal gedragingen die – zonder dat je het merkt – door de herhaling plots een routine worden.

Kun je gewoontes veranderen of afleren?

Het is een feit dat er gewoontes zijn die je liever kwijt bent dan rijk. Denk maar aan te weinig bewegen, ongezond eten, roken, altijd en eeuwig te laat komen, nagelbijten, stopwoordjes gebruiken enzovoort. Toch is het niet eenvoudig om oude patronen te doorbreken, veranderen of af te leren. Het kan wel. Weet je namelijk van jezelf hoe gewoontes onstaan en de routine die erachter schuilgaat? Dan kun je veranderen. Nee, niet subiet met alle routinematige handelingen die je niet fijn vind, maar stap voor stap. De Amerikaanse wetenschapsjournalist van de New York Times Charles Duhigg heeft daarover een boek geschreven getiteld: ‘The Power of Habit’. Hierin beschrijft hij hoe je in 3 stappen je nare, slechte of ongezonde gewoontes positief kunt veranderen. Hierbij draait het erom dat je je slechte routine vervangt door een beter alternatief die eenzelfde beloningsgevoel geeft. Begin je klein en doe je elke dag een klein beetje? Dan kun je elke gewoonte veranderen.

Op mijn website is nog veel meer informatie te vinden over het doorbreken van slechte gewoontes. Naast de vraag ‘Hoe ontstaan gewoontes?’ schrijf ik bijvoorbeeld ook over hoe je slechte gewoontes doorbreekt en hoe je die verandering ook daadwerkelijk vol gaat houden. Kijk bijvoorbeeld onder dit artikel bij gerelateerde artikelen.

Iedereen heeft slechte gewoontes. In dit artikel heb ik geprobeerd antwoord te geven op de vraag ‘Hoe ontstaan gewoontes?’ Ik ben erg benieuwd met welke gewoontes jij wilt breken. Laat je reactie achter onder het artikel.