Wat zijn rituelen?

Rituelen zijn met enige regelmaat terugkerende handelingen of gebeurtenissen. Het zijn bepaalde gebruiken die volgens een bepaalde volgorde worden uitgevoerd en waaraan een speciale betekenis is toegekend.

Rituelen zijn cultuur gebonden. De ene cultuur heeft ook meer rituelen dan de andere. Je komt de meest fantastische ceremonies, plechtige handelingen tegen als jij je verdiept in rituelen. Alles gebeurt volgens een vast patroon.

Als je aan rituelen denkt, denk je vaak aan gebruiken bij een bepaalde religie. Er zijn ook dagelijkse rituelen bijvoorbeeld bij het naar bed brengen van een jong kind en er zijn rituelen bij een belangrijke gebeurtenis. Iedereen kent wel de beschuit met muisjes bij een geboorte.

Rituelen zorgen ervoor dat we even stilstaan bij een belangrijke gebeurtenis, dat kan een droevige maar ook een heel prettige gebeurtenis zijn. Denk aan een uitvaart, maar ook aan de kerstviering, waarbij we gezellig samen het leven vieren. Is het niet jammer dat daar Kerst voor nodig is?

Rituelen, dat is zo’n begrip dat moeilijk te vangen is. Het kan zo groot of zo klein gehouden worden als je zelf wilt of behoefte aan hebt. Om het begrip wat duidelijker neer te zetten duiken we dit keer in de wereld van rituelen. 

Wat zijn rituelen?

Rituelen komen eigenlijk voort uit godsdiensten. Een ritueel is namelijk een handeling, of een reeks handelingen, met een diepere betekenis. 

“Tegenwoordig bestaan rituelen nog altijd, al hebben deze steeds minder te maken met een geloofsachtergrond”

Rituelen bieden vaak troost, geven kracht en worden als zeer waardevol beschouwd. Je kunt ze overnemen van een ander, bewust of onbewust, of je begint zelf met een ritueel. 

Rituelen vind je bijvoorbeeld terug wanneer iemand gedoopt wordt, wanneer iemand begraven of gecremeerd wordt of wanneer je een gebedshuis binnengaat. 

Dit zijn voorbeelden die vanuit het geloof komen en die nog steeds duidelijk aanwezig zijn. Hoewel sommige rituelen door iedereen hetzelfde worden gedaan, zijn er ook rituelen waar deels een eigen invulling aan is gegeven. Dat is dus ook mogelijk. 

Wat is het verschil tussen een traditie, een gewoonte en een ritueel?

De scheidingslijn tussen een traditie, gewoonte en een ritueel is dun. Wat de één een gewoonte noemt, noemt de ander een ritueel en wat de ander een ritueel noemt, noemt de volgende wellicht een traditie. 

Is dat erg? Absoluut niet. Het gaat uiteindelijk om de handeling en dat iemand zich er prettig bij voelt. Om toch een beetje het verschil aan te geven, ga ik wat dieper in op de traditie en de gewoonte. Het ritueel staat hierboven natuurlijk al toegelicht. 

Wat is een traditie?

Tradities zijn gewoonten in het heden met hun wortels in het verleden. Een traditie bestaat al meerdere jaren en wordt doorgaans overgenomen van ouders en/of grootouders. 

Denk bijvoorbeeld aan de manier waarop verjaardagen of kerst gevierd worden, of andere speciale mijlpalen. 

"Toch kan een traditie ook veel groter zijn dan alleen binnen de familie"

Zo is het voor veel mensen traditie om een versierde kerstboom in huis te hebben tijdens en rondom de kerstdagen. Ook het versieren van straten in de kleuren van Nederland tijdens een voetbal toernooi is een landelijke traditie.

Dit wil niet zeggen dat tradities niet kunnen veranderen. Zo kan je, wanneer je volwassen bent, er voor kiezen verjaardagen op een andere manier te vieren of geen kerstboom meer in huis te halen. Ook landelijk kunnen tradities veranderen. Een duidelijk voorbeeld daarvan is Zwarte Piet. 

Wat is een gewoonte?

Een gewoonte is een handeling, of meerde handelingen, die volgens een vast patroon worden uitgevoerd. Sommigen doe je bewust, anderen onbewust. 

Zo kan het een gewoonte zijn om elke ochtend wanneer je wakker wordt eerst te mediteren (of op de snooze knop te drukken…). Of het is een gewoonte om iedere avond na het eten nog een kopje koffie te drinken. 

De gewoonte om bij het tandenpoetsen een vaste volgorde van poetsen aan te houden, altijd eerst de suiker, dan melk en vervolgens de koffie in je kopje te doen. 

“Gewoontes geven structuur in je leven, je hoeft er niet over na te denken want je doet het altijd zo. Of je vindt het lastig om er vanaf te wijken, juist omdat het altijd op dezelfde manier gebeurt”

De manier van je kinderen naar bed brengen is iets wat de een onder gewoonte zou wegzetten, terwijl de ander het meer als een ritueel ziet. Daar zie je dat de scheidingslijn dun is. 

Een vaste volgorde van douchen, pyjama aan, tanden poetsen, voorlezen en gaan slapen bijvoorbeeld is voor de een niet meer dan de vaste structuur. 

Iets dat helpt om het overzicht (voor zichzelf, maar ook de kinderen) te bewaren en duidelijk te hebben hoe de dingen gaan. De ander hecht veel meer waarde aan deze volgorde of een deel ervan en ziet het daarom misschien eerder als een ritueel. Beide zijn prima, het gaat namelijk om je eigen ervaring. 

Wat is de functie van een ritueel?

Een ritueel biedt vooral troost. Het kan ervoor zorgen dat je een sterke verbondenheid voelt met degene voor wie je het ritueel uitvoert of degene van wie je het ritueel hebt overgenomen. 

Ook kan het je een sterk gevoel geven, onzekerheid aan de kant zetten en vertrouwen geven. Wanneer rituelen belangrijk voor je zijn, kunnen deze dus ook op persoonlijk vlak veel voor je betekenen. 

Hoe maak je een ritueel?

Zoals eerder gezegd kan je ook zelf een ritueel maken en dat is eigenlijk helemaal niet moeilijk.

Allereerst bedenk je waar je een ritueel voor wilt bedenken. Is het voor een viering? Een eerste schooldag? Een verhuizing?

Vervolgens ga je op zoek naar de achterliggende behoefte, waarom wil je dit ritueel bedenken. Wat maakt dit moment zo belangrijk dat je er een ritueel voor wilt bedenken en wat zou je ermee willen bereiken?

Vervolgens ga je nadenken over de uitvoering. Voer jij het ritueel zelf uit? En doe je dit alleen of samen met anderen? Wat heb je nodig voor het ritueel? 

De een kiest voor een pluk haar terwijl een ander dat te ver vindt gaan. Je kunt een voorwerp kiezen, een sieraad, een huissleutel, een kledingstuk of iets anders persoonlijks. En wil je er kaarsen bij gebruiken? Specifieke geluiden of geuren? 

Als laatste moet je natuurlijk bedenken wanneer je het ritueel uit wilt voeren. Is het tijdstip van belang of is het genoeg om te zeggen dat het in de ochtend, avond of middag moet plaatsvinden? Bij jou thuis, bij een ander of op een openbare plek? 

Als je voor jezelf duidelijk hebt hoe het ritueel eruit moet zien, dan kan je het gaan uitvoeren. Het wordt pas een écht ritueel wanneer je dit ritueel vaker voor dezelfde momenten uitvoert.