Omgaan met conflictsituaties
“Hoe praat je conflictsituaties op de juiste manier uit?”
Deze vraag kregen we van Stefan. Bij hem thuis werd vroeger nooit iets uitgepraat. Wanneer hij ruzie had met zijn moeder, moest hij voor straf naar zijn kamer. Vervolgens werd er niet meer over gesproken. En had hij ruzie met zijn broer, dan kregen ze allebei straf. En ook dan had niemand het er meer over. Door deze situatie is hij nu niet in staat een conflict uit te praten.
Hoe je op dit moment omgaat met conflicten, komt - net als in het verhaal van Stefan - vaak door wat zich heeft voorgedaan in de jeugd. Tijdens je jeugd leer je of een situatie veilig of onveilig is. Een conflict heeft een directe relatie tot je omgeving en hoe je je daar tot verhoudt.
De meeste conflicten ontstaan binnen jezelf
Een conflict helpt je om meer helderheid te krijgen over jezelf. Waar sta je ten opzichte van de ander? Worden er bepaalde waarden in jou geraakt? Zijn er dingen die je echt belangrijk vindt? En wil je dat die ander dat ook overneemt van jou? Of raakt de ander jou en wil je jezelf daarin verdedigen? Zo ontstaat een conflict.
Er zijn verschillende soorten conflicten te onderscheiden. In de meeste gevallen ontstaat er een conflict binnen jezelf. Je bent ergens in geraakt of je baalt ergens van. Maar in eerste instantie zeg je er niets van en leg je het bij de ander neer.
Zo’n conflict bestaat bijvoorbeeld doordat iemand vaak te laat komt, terwijl jij het juist fijn vindt om altijd op tijd te zijn. Je dieperliggende waarden over betrouwbaarheid en respect worden geraakt. Maar dat heb je nog niet zo in de gaten. Wanneer iemand voor de zoveelste keer te laat komt, voel je een conflict in jezelf opkomen: ‘Ga ik er wel of niet iets van zeggen?’
Je kunt ervoor kiezen om het conflict buiten je neer te leggen door meteen een aanval te beginnen richting de ander: “Ben je nu alweer te laat?” De ander voelt zich aangevallen en verdedigt zich.
"Ta-dah". Je hebt een conflict.
Een mug wordt een olifant
Veel conflicten bouwen zich stilletjes op. Zo ook in de situatie van de vraagsteller. Mensen zitten zwijgend te eten, maar ondertussen voel je dat er iets aan de hand is. Iedereen weet dat er iets is, maar het wordt niet benoemd. Je voelt dat er vanbinnen iets heel anders aanwezig is dan je aan de buitenkant ziet. Dat is een conflict.
Na verloop van tijd wordt het conflict steeds groter. Op korte termijn wil je de lieve vrede bewaren. Misschien maak je jezelf wijs dat je erboven staat. Maar diep van binnen vind je het te spannend om de confrontatie aan te gaan.
Hoe langer je niet over een conflict praat, des te groter het conflict wordt. Je ziet vaak dat er in binnen families langslepende vetes zijn, waardoor mensen elkaar niet meer kunnen zien. Tegelijkertijd weten ze niet meer precies wat daar nu de directe aanleiding voor was.
Wanneer je iets lang genoeg opkropt, herinner je op een gegeven moment niet eens meer wat het probleem was. Je kent alleen nog je eigen herinnering aan het probleem. Hierdoor wordt het probleem alleen maar groter. Er is geen sprake van lieve vrede, maar van een innerlijke strijd.
Hoe doe je dat nu, een conflict uitpraten?
Voordat je een conflict gaat uitpraten, is het handig om eerst te weten wat voor conflict er speelt. Er zijn namelijk verschillende soorten conflicten:
- Projectie: je legt je eigen emotionele geraaktheid neer bij de ander
- Waarden en normen: zo doen we dat nu eenmaal (niet)
- Verschillende doelen of belangen: dit type zie je vaak in zakelijke samenwerkingen
- Straffenconflict: jij hebt pijn dus je wilt de ander ook pijn doen
Ga eens voor jezelf na wat er precies speelt en wat jouw aandeel hierin is. Als jij er geen last van hebt, is er niets aan de hand. Maar als er een conflict is, wijst dat erop dat er iets in je zit wat moeilijk voor je is om mee om te gaan.
Stel, je hebt ruzie met iemand en je hebt al een tijd lang geen contact. Wanneer je het gaat uitpraten, heb je de neiging om vooral jouw eigen zegje te doen tegen de ander. Je wilt duidelijk maken aan de ander waarom het voor jou een conflict is. Het liefst hoor je dat je gelijk krijgt. Zo praat je echter geen conflict uit.
Ga je een conflict uitpraten? Heb dan ook als doel om het conflict daadwerkelijk uit te praten. Realiseer je dat jij de situatie waarschijnlijk heel anders hebt beleefd dan iemand anders. Ga daarom niet in de aanval en beschuldig de ander niet.
Een conflict uitpraten begint bij jezelf. Zeg hoe het op jou is overkomen en waarom jij er last van hebt. Komt er een weerwoord? Of vertelt de ander zijn of haar kant van het verhaal? Oordeel dan niet. Kijk waar de schuld bij jou ligt en geef dit eerlijk toe. Zo haal je de angel uit een conflict. Wanneer jij - als dat op zijn plaats is - het boetekleed aan durft te trekken, komt dat vanuit de andere kant vaak ook.
Kijk naar wat het gezamenlijke doel is. Waar willen jullie allebei naartoe? Je komt alleen bij dit gezamenlijke doel uit als je er een gesprek van maakt en niet zomaar je driften uitstort.
Vaak zit er veel oordeel in het conflict. Niet alleen over de ander, maar ook over jezelf. Je bent boos op jezelf, omdat je over je heen hebt laten lopen. Daarom vraagt het zelfcompassie om een conflict op te lossen. Kijk of je een bepaalde zachtheid naar jezelf kunt hebben.
Doorbreek het patroon
Creëer voor het uitpraten van een conflict een veilige ruimte waar je op gelijkwaardig niveau met elkaar in gesprek kunt. Bijvoorbeeld in een onvertrouwde omgeving waar het voor iedereen gelijk is. Alleen al het veranderen van de omgeving kan helpen om een patroon te doorbreken.
Het is voor veel mensen comfortabel om het conflict in stand te houden. Het voelt vertrouwd, want je kent het al. Daarnaast geeft het een gevoel van erkenning om benadeeld te zijn. Het komt in de buurt van de slachtofferrol zit?
Door het patroon te doorbreken, zet je een eerste stap om het conflict toch op te lossen.
Misschien heb je het wel eens meegemaakt. Je hebt ruzie, maar moet per ongeluk lachen om iets. Hierdoor is het patroon doorbroken en zie je in dat je toch een leuke klik hebt met de ander. Je realiseert je dat de band die jullie samen hebben veel meer waard is dan hetgeen je al die tijd boos om was.
Eigenlijk is het best gek dat mensen zo lang boos blijven om iets. De emotie boosheid duurt in feite maar een paar seconden. Het doel van boosheid is dat je even je grenzen aangeeft en jezelf veilig stelt in een situatie. Dat duurt maar een paar seconden. Je mobiliseert kracht en energie in jezelf. Na die ontlading is de boosheid voorbij.
Nadat je je boosheid eenmaal hebt uitgedrukt, heeft het geen functie meer. Toch kunnen mensen soms uren, dagen, weken of zelfs jaren boos zijn. Uiteindelijk zijn ze alleen maar boos op het verhaal dat ze zichzelf steeds blijven vertellen.
Geweldloze communicatie
Heb je eenmaal erkend waar de situatie vandaan komt, naar jezelf gekeken waar jij bijdraagt aan het conflict en een veilige ruimte gecreëerd, dan kom je aan bij de vierde stap: geweldloze communicatie.
Geweldloze communicatie begint heel feitelijk. Wat zijn de feiten? Wat is er echt aan de hand? Kijk hier als een soort rechter naar, zonder enige emotie. Wat is er nu feitelijk gebeurd?
Puur naar de feiten kijken is moeilijk voor veel mensen. Het liefst voeg je er een hoop drama aan toe. Zeker in een conflict. Maar dat is jouw beeld van de werkelijkheid. Blijf daar weg.
De tweede stap van geweldloze communicatie, is dat je jouw gevoel benoemd. Bijvoorbeeld: ‘Ik voel me geïrriteerd/angstig/boos’. Je gevoelens uiten vraagt de nodige zelfreflectie. Wat heeft je geraakt en wat voor emotie blijft vastzitten in je lijf? Benoem dat naar de ander. De ander hoeft helemaal niets met jouw gevoel. Die heeft misschien een heel ander gevoel.
De derde stap is heel moeilijk voor veel mensen: benoem wat jouw behoefte is. Misschien wil je respectvol of gelijkwaardig behandeld worden. Of je wilt meer veiligheid. Je wilt de dingen kunnen vertellen die je graag wilt vertellen. Of je wilt meer verbinding voelen met de ander.
In de vierde en laatste stap kun je een verzoek doen. Bijvoorbeeld: ‘Mijn behoefte is dat je onze samenwerking respecteert en dat je onze afspraken respecteert en dat je daarom op tijd komt. Dat geeft mij het gevoel dat je betrouwbaar bent.’
Het mooie van deze vier stappen is dat je het helemaal bij jezelf houdt. Je legt de schuld niet bij de ander. Om feiten kun je allebei niet heen. En het is jouw gevoel, jouw behoefte en jouw verzoek.
Misschien zegt de ander wel: “Boeien, succes met jouw behoefte, maar daar trek ik me niets van aan.” Dan kun je wel weer beginnen met de eerst stap. Maar als de ander niet bereid is iets te doen, zit hij / zij misschien zelf nog in een ernstig intern conflict en is deze persoon nog niet klaar om die verbinding opnieuw aan te gaan.
Conflicten uitpraten betekent goed luisteren
In veel gevallen zal de ander niet stilzitten om jou helemaal uit te horen. Vaak heeft de ander ook iets te zeggen. En misschien schiet de ander wel in de aanval. Conflicten oplossen werkt twee kanten op. Naast dat jij op de juiste manier communiceert, moet je ook naar de ander luisteren.
Je hebt verschillende niveaus van luisteren:
Level 1. Niet luisteren: de ander straal negeren
Level 2. Doen alsof je luistert
Level 3. Selectief luisteren: je hoort alleen maar wat je wilt horen of waar je zelf iets over wilt zeggen
Level 4. Aandachtig luisteren: ik wil alles horen wat je zegt
Level 5. Empatisch luisteren: vanuit welke energie of behoefte zegt iemand dit
Als je een conflict wilt oplossen, moet je voorbij het selectief luisteren gaan. Het is heel verleidelijk om alleen de dingen te horen die toevoegen aan jouw punt. Maar dan blijf je in de discussie en kom je er niet uit. Als jij naast je eigen verhaal aandachtig of empathisch luistert, snap je ook beter wat voor behoefte de ander heeft om verder te komen.
Ontdek jouw eigenwaarde
Veel conflicten ontstaan, omdat jij je eigenwaarde niet voldoende kent. Dat heeft alles met zelfvertrouwen te maken: hoeveel waarde ken jij jezelf toe?
Op het platform van Brein TV vind je diverse e-learnings, waaronder één om je zelfvertrouwen te verhogen.