Waarom ben ik zo materialistisch?

Waarom ben ik zo materialistisch?

Droom je er weleens van om heel rijk te zijn? Rijkdom is natuurlijk een relatief begrip. Je kunt je heel rijk voelen, totdat je in Wassenaar gaat wonen en jouw bungalow toch een stuk kleiner is dan die van de buren. Of ben je misschien juist helemaal niet materialistisch?

Materialisme is iets waar veel mensen mee worstelen. Wat doe je wanneer je niet materialistisch bent opgevoed, maar uiteindelijk wel zo bent geworden?

Van materialist naar minimalist

Albert heeft de hele cyclus van materialisme en er weer van afkomen doorleefd. Hij komt uit een ondernemersgezin. Zijn ouders zijn na de Tweede Wereldoorlog begonnen met een kledingzaak. Ze waren altijd bezig. Daarna kwamen er ook nog meerdere meubelzaken bij. Alles stond in het teken van geld verdienen en ondernemerschap. Dat was fantastisch, maar tegelijkertijd heeft het ook heel veel gekost. Albert zijn ouders zijn vrij jong overleden en hij denkt echt dat ze zich letterlijk hebben doodgewerkt.

Later heeft Albert zich best vaak afgevraagd of het al dat werk wel waard geweest is. Natuurlijk is hij heel trots op zijn ouders en hebben ze fantastisch hun best gedaan. Het heeft hem ook een basis gegeven waarop hij kon doorgroeien. Ze groeiden op in een groot huis met een grote tuin. Alles was er in materieel opzicht.

Albert is zelf eerst begonnen als psycholoog. Maar ergens kroop het ondernemersbloed toch waar het niet gaan kon. Daarna begon hij een opleidingsinstituut. Hij ging hetzelfde pad op als zijn ouders. Daar horen ook een groot huis en een zwembad bij. Maar ergens in zijn leven begon het ook letterlijk en figuurlijk te wegen. Het werd te veel.

Nu leeft hij juist heel minimalistisch. Toen hij besloot weg te gaan uit het grote huis waar hij eerst woonde, heeft hij zijn vrienden en familie uitgenodigd met een bestelbus en aanhanger. Waar je normaal een house warming party organiseert, hield Albert juist een house cooling party. Vrienden en familie mochten zoveel meenemen als ze wilden. Uiteindelijk is er ruim 40 kuub aan spullen weg gegaan. Hierdoor ging hij zich pas echt realiseren wat hij allemaal had verzameld in zijn leven. En waarom eigenlijk?

Tegenwoordig is er juist het minimalisme wat heel populair is. Steeds meer mensen vragen zich af of ze eigenlijk wel meer spullen willen. In sommige gevallen kun je die spullen beter een keer lenen dan dat je steeds meer blijft verzamelen.

De generatie van overvloed

Tonny merkt dat hij in een generatie leeft waarin er overvloed heerst. De huidige generatie heeft nooit echt schaarste of oorlog meegemaakt. We leven ook nog eens in het internet tijdperk en in Nederland. Werkelijk alles is voor handen. De wereld wordt overheerst door lidmaatschappen in plaats van dingen kopen.

Het is tegenwoordig veel logischer om direct toegang tot iets te krijgen, dan er heel lang voor te sparen. Mensen kiezen er steeds vaker voor om hun droomauto meteen te leasen dan hem te kopen. Of je kunt meteen je droomwoning huren, zodat je er meteen in kunt in plaats van dat je heel lang spaart totdat je je droomwoning kunt kopen.

Je ziet het overal. Tonny heeft bijvoorbeeld ook een Swap-fiets. In plaats van dat hij een fiets koopt, betaalt hij €15- per maand en heeft dan direct een fiets. En dat is slechts één van de vele lidmaatschappen die hij heeft.

In tijden van overvloed willen mensen niet per se iets bezitten. De toegang tot dingen is al voldoende. Pas als er schaarste is, neemt iets in waarde toe.

Overvloed breekt waarde af en schaarste voegt waarde toe.

Als ergens te weinig van is, dan willen we het zelf bezitten en niet meer delen. Maar als er genoeg voor iedereen is, vinden we het prima om te delen, want dan is er weer een andere behoefte.

Tonny merkt dat hij minder behoefte heeft om alles te bezitten, omdat hij ervan uitgaat dat hij overal ter wereld eigenlijk alles wel naar zich toe kan krijgen wat hij nodig heeft. Zo is de wereld nu gewoon en dat is best wel een luxe.

Hoewel Tonny zichzelf niet echt als een materialistisch persoon ziet, vindt hij het wel belangrijk een mooi huis te hebben. Ook vindt hij het fijn om een schoonmaakster te hebben en bestelt hij drie keer per week eten. Dat zijn allemaal wel materialistische dingen. Maar het gaat hem meer om het comfort. In het verleden hing het veel meer samen met erkenning, maar dat is nu niet meer.

Geld versterkt hoe je je voelt

Als je niet materialistisch bent opgevoed, maar je het wel geworden bent, kun je daar dan nog vanaf komen? Je kunt je er wel degelijk overheen ontwikkelen. Je moet er dan wel eerst achter komen hoe je er precies in staat.

Iedereen weet dat geld niet gelukkig maakt. Dat is misschien wel de meest herkauwde quote die er is. Naast succes is een keuze. Dat zijn allemaal zinnen waar je niets mee kunt, tenzij je het zelf hebt meegemaakt.

Geld versterkt alleen maar wat je al hebt.

Stel, je bent gelukkig en gezond en je hebt een mooi sociaal leven, fijne relatie en leuke business. Als je dan meer geld krijgt, gaat dat geld alles wat je hebt verder versterken. Alles wordt nog leuker en beter. Maar als het in de kern niet klopt, als je je ongelukkig en eenzaam voelt, dan gaat geld ook dat versterken. Het wordt dan alleen maar slechter.

Een steeds betere standaard van leven

Je hebt altijd een bepaalde levensstandaard die aansluit bij je inkomen. Wanneer je inkomen omhoog gaat, gaat je levensstandaard vaak mee. Dat blijft zo doorgaan tot je bij een grens aankomt. Statistisch gezien ligt deze grens rond €70.000,- per jaar. Als je meer dan dat gaat verdienen, gaat je levensstijl niet meer verder omhoog. Meer verdienen heeft dan geen invloed meer op wat je wel en niet doet in je leven.

Tonny heeft dit zelf ervaren. Op een gegeven moment raakte zijn inkomen zover los van zijn levensstijl, dat er een soort leegte ontstond. Je werkt hard en verdient veel, maar je hebt er geen bestemming voor. Je merkt dat je minder zin in je werk krijgt, want je voelt minder reden om het te doen. Waarom zou je meer geld willen verdienen als je dat vorige geld al niet kwijt kon?

Toen Tonny hier tegenaan liep, was hij geneigd om steeds meer geld uit te geven. Alleen maar zodat hij het voor zichzelf kon goedpraten dat hij meer geld nodig had. Daar schuilt wel een stukje materialisme in. Je hebt spullen nodig voor je erkenning of om voor jezelf toe te geven dat je niet voor niets hebt gewerkt.

De invloed van schaarste op materialisme

Zodra mensen het gevoel hebben dat er schaarste is, worden ze vanzelf materialistischer. We zagen dat bijvoorbeeld bij de uitbraak van corona. Iedereen begon in één keer toiletpapier te hamsteren. Dat was nergens voor nodig, want de magazijnen van supermarkten puilden uit van het toiletpapier. Toch hadden mensen het gevoel dat er een tekort was en ze wilden zorgen dat er een voorraad toiletpapier in huis was. Ze waren bang dat andere mensen het anders zouden afpakken.

Dergelijk gedrag komt vanuit je oerbrein. Het limbisch systeem is bang dat er straks niet meer over is. Daarom wil je brein zorgen dat er voldoende voorraad is. Anders is het bang dat er een levensbedreigend probleem ontstaat.

Albert zag het ook regelmatig bij trainingen in groepsaccommodaties. De keuken maakte een hoeveelheid eten die was afgestemd op het aantal mensen dat aanwezig was. Er was altijd gewoon voldoende voor iedereen. Je zou zeggen dat mensen in kleine groepen evenveel eten als in grote groepen. Dat bleek niet zo te zijn. Hoe groter de groep, hoe meer er per persoon werd gegeven. Dan aten mensen niet twee boterhammen, maar vier boterhammen per persoon. Wanneer de groep groter werd, nam ook de angst voor schaarste toe. Mensen gingen zich steeds meer toe eigenen.

De beleving van schaarste wordt vaak veroorzaakt door vergelijking.

Dat zag je ook bij de groepsaccommodaties. Mensen keken eerst naar hun eigen bord en vervolgens dat van de ander. Als de ander veel opschepte, deden ze er ook een paar lepels bij. Dan wisten ze zeker dat ze genoeg hadden.

Dat constant vergelijken met anderen, zou een belangrijk aanknopingspunt voor je eigen materialisme kunnen zijn. Ga eens voor jezelf na in hoeverre je terecht bent gekomen in een bepaalde sfeer, vriendengroep of groep mensen op social media waarbij je je voortdurend vergelijkt met anderen. Misschien ervaar je daardoor iets van schaarste en wil je dat zo snel mogelijk gaan aanvullen.

Je gevoel van schaarste aanvullen, geeft de illusie dat je gelukkiger wordt.

De positieve kant van materialisme

Materialisme kent twee kanten. Het kan ook iets positiefs zijn. Zo heeft Tonny in zijn leven veel dingen waarvan een buitenstaander zou kunnen zeggen dat het materialistisch is. Een duur huis, schoonmaakster, personal trainer, meerdere keren per week eten bestellen, personeel in dienst. Het zijn allemaal dingen die je decadent of materialistisch kunt noemen.

Het gaat er uiteindelijk om de reden dat je iets hebt. In het geval van Tonny zijn het stuk voor stuk dingen die hij niet heeft vanwege het aanzien of omdat hij iets wil bewijzen, maar omdat hij er zelf van geniet. Zo heeft hij een groot huis, omdat hij graag thuis is. Daarom is zijn huis voor hem de allerbelangrijkste investering.

Ook tijd is hem heel waardevol. Hij wil het liefst ieder uur van de dag zo nuttig mogelijk besteden. Dingen doen waar hij zoveel mogelijk energie van krijgt. Schoonmaken valt daar niet onder. Het is dus een bewuste keuze om een schoonmaakster in te huren. Als het uit die kant komt, zijn materialistische dingen niet negatief. Dan is het een onderdeel van je ontwikkeling en je zelfkennis van waar je nu echt gelukkig van wordt.

Bij veel mensen komt materialisme voort vanuit de verkeerde gedachte. Misschien heb je je dure auto niet omdat je van auto’s houdt en er gelukkig van wordt, maar omdat je aan de buitenwereld kan laten zien dat je succesvol bent. Of je hebt een duur huis, zodat je aan andere mensen kunt laten zien hoeveel geld je hebt. Misschien heb je een dure Rolex, omdat je dan denkt serieuzer genomen te worden.

Dat is de andere kant van materialisme.

Je doet je dan anders voor dan je daadwerkelijk bent. Dat komt voor uit onzekerheid.

Wat betekent materialisme voor jou?

Maak voor jezelf eens een inventarisatie van wat materialisme voor jou betekent. Het is een containerwoord waar iedereen een bepaalde invulling aan geeft. Sommige mensen vinden het meteen negatief of slecht. Ga ook eens voor jezelf na waar dit op gebaseerd is. Welke aannames en veronderstellingen zitten eronder? Wat heb je in je opvoeding meegekregen over materialisme? En klopt dat nog bij jouw beeld van de wereld? Ben je bereid om dat te onderzoeken? Ben je bereid om uit het oordeel te blijven en te kijken wat waarde in de kern voor jou betekent. En waar bestaat die waarde uit, materieel en immaterieel? Een vriendschap, hoeveel is dat waard. Sommige dingen zijn onbetaalbaar.

Op de achterkant van Albert zijn boek ‘De Levenscode’ staat: ‘Gezonde mensen hebben duizenden wensen en zieke mensen hebben er maar één.’ Mensen kunnen hun tijd maar één keer uitgeven en daarom is het ontzettend kostbaar. Hoe kostbaar is dat eigenlijk en wat kun je wel en niet kopen? Hoeveel tijd wil je daar uiteindelijk aan besteden? Het is een hele interessante oefening om in je eentje of met je partner eens een weekend aan te besteden.

Wat betekent materialisme voor je? Hoe kun je daar op een bepaalde manier mee omgaan? Hoe kun je dat communiceren naar de buitenwereld? Wanneer is genoeg ook genoeg? En als je onverzadigbaar bent, waar heeft dat dan mee te maken?

Soms kan jezelf iets gunnen ook omslaan tot een verslaving. Je hebt dan steeds meer van dezelfde prikkel nodig om nog een goed gevoel te krijgen. Je krijgt afkickverschijnselen als je even geen prikkel ontvangt. Ook dat is een kant van materialisme. Je gaat steeds meer verzamelen en kunt verslaafd raken aan geld. Je gaat dan steeds meer geld verzamelen en hebt steeds meer nodig om hetzelfde gevoel te krijgen.

Minder spullen, meer vrijheid

Hoe vrij voel jij je eigenlijk? Materie kan heel zwaar voelen. Het vertraagt je. Maar naarmate je meer kennis gaat toevoegen, wordt materie lichter. Dat zie je bijvoorbeeld ook met de ontwikkeling van de computer. De eerste computers waren loeizwaar en pasten amper in een gebouw. In de loop van de jaren is er steeds meer kennis aan toegevoegd. In plaats van zo’n zware computer, hebben we uiteindelijk laptop of smartphone. Die zijn heel licht en kun je overal meenemen.

Als materie zwaar weegt in je leven, waar zou je dan kennis, wijsheid en ervaring aan toe kunnen voegen waardoor het letterlijk en figuurlijk lichter wordt in je leven?

Albert ervaart deze lichtere vorm van leven nu hij zelf minimalistisch leeft.

Hij heeft door de jaren heen kennis, ervaring en wijsheid opgedaan, waarvan hij zich afvraagt of hij het nog wel echt nodig heeft. Het gekke is dat hij steeds meer materie op zich afkrijgt, waar hij zelf geen bezit voor hoeft te hebben. Zo wordt hij als hij naar de mastermind gaat opgehaald in een prachtige Porsche cabrio. Hij mag er zelfs een stukje in rijden. Dat is natuurlijk fantastisch. Het is heerlijk om in een Porsche te rijden, terwijl die niet van jou is. Zonder hem te hoeven stelen.

De mastermind vond plaats in een fantastisch huis. Echt een droomhuis met alles erop en eraan. Toch zou hij er niet aan moeten denken om het te bezitten. Door het huis een paar dagen te huren,  heeft hij het wel kunnen ervaren. Na een fantastische tijd lever je de sleutel weer in en ga je weer. Het leven voelt zo veel lichter.

In zijn eigen huis had Albert ook een fantastische tijd, maar er was constant zorg. Als hij aan de achterkant klaar was met schilderen, kon hij aan de voorkant weer beginnen. Zij oma zei het ook al: “Bezit van de zaak is het eind van het vermaak.” Je hebt dan vaak alleen nog de verantwoordelijkheid en niet meer het plezier.

Een wereld van overvloed

Uiteindelijk ga je van weer van deze planeet af met niets. Je kunt niet meenemen. Maar wat zou je achter willen laten? Dit gaat niet om materiële dingen, maar om je legacy. Hoe wil je herinnerd worden? Dat is ook iets waarin je kunt gaan verzamelen en vervolgens weer uitdelen.

Er is alleen maar overvloed. Hoe meer overvloed je ervaart, hoe makkelijker je het ook weer kunt loslaten.

Het is een hele mooie gedachte om op die manier met materialisme om te gaan.

We leven in een ideale tijd en hebben ontzettend veel mogelijkheden. Er is niets mis met mensen die veel geld willen verdienen. Daar hoeft geen taboe op te rusten. Als je daar een hele goede reden voor hebt of denkt te hebben, dan is daar niets mis mee. Als jij ervan houdt om mooie spullen te hebben, zoals kleding, horloges en auto’s, als dat echt is wie jij bent en je wordt er elke dag blij van, dan is dat niets negatiefs.

Pas als je er een last van hebt, als je merkt dat je materialistisch bent, maar niet zo wil zijn, leef je niet naar je eigen waarden. Dan gebruik je materiaal om aan je identiteit te bouwen. Je bent dan niet zeker genoeg van jezelf en hebt spullen nodig om zeker van je zaak te worden. Daar klopt het eigenlijk niet. We leven in een ideale tijd om dat te testen. We leven in de tijd van Airbnb, Netflix, Spotify, Swapfiets, BreinTV. Allemaal dingen waar je lid van kunt worden. Je hoeft niets meer te bezitten. Het is de overtuiging van ‘er wordt voor mij gezorgd en er is overvloed’. Dat zijn de twee dingen die je in je hoofd moet houden.

Wereldwijd is er overvloed. Je leeft in een prachtige tijd. De nieuwste tijd die er ooit is geweest. De mensheid is nog nooit zover geweest als nu. Als je overvloed in een tijd zou willen oefenen, dan is dat nu.