Waarom schamen mensen zich?

We ervaren het allemaal wel eens; dat nare warme gevoel op je wangen, waar de rode vlekken zich beginnen te vormen. Dat gevoel dat je begint te zweten. Dat andere mensen het zien en daar een negatief oordeel over hebben. Waarom schamen mensen zich? En wat moeten we toch met deze emotie? Kun je er iets aan doen? Moet je er iets aan doen?

Wat is schaamte?

Wat is schaamte precies? Schaamte wordt ook wel omschreven als een emotie die zich zowel fysiek als mentaal kan manifesteren. Het is een vorm van angst om afgewezen te worden.

“Schaamte ontstaat omdat we bang zijn voor het oordeel van de ander en wat die van jouw denkt”

Wanneer schamen we ons?

Met andere woorden: je schaamt je alleen als er iemand anders is om je te beschamen. Voor schaamte zijn er dus minstens twee mensen nodig. Vaak geldt dat: Hoe meer mensen er bij zijn hoe groter het gevoel van schaamte. We schamen ons op de meest uiteenlopende momenten.

“Ga maar eens bij jezelf na wanneer je je voor het laatst schaamde. Was het toen je op een vol terras achterover van je stoel viel? Misschien trok het toilet niet door bij je kersverse liefde thuis of schaamde je je ervoor dat je modelvliegtuigjes in elkaar zet, daar heel slecht in bent en dat iemand daar achter komt”

Schaamte is een sociaal cultureel verschijnsel. Waarvoor jij je schaamt, hangt sterk samen met de normen en waarden die gelden in de omgeving waar jij opgroeit: het land, de buurt, de stad en natuurlijk de sociale groep waartoe je behoort.

Voorbeelden waar jij je voor kan schamen

In sommige landen is het bijvoorbeeld normaal om in het openbaar uitgebreid te gaan zoenen, terwijl wij in Nederland vinden dat je dat niet op een terras hoort te doen, maar op een privélocatie.

“De normen en waarden kunnen per land erg verschillen, maar je krijgt ze van jongs af aan mee tijdens je opvoeding, op school en in het contact met je vrienden en kennissen”

Indien jouw vriendin besluit jou uitgebreid te gaan zoenen in de nabijheid van anderen kan het zijn dat jij je daarvoor schaamt, terwijl iemand uit Zwitserland daar geen moeite mee heeft omdat het daar minder vreemd is.

Hoe ga ik mijn gevoel van schaamte te lijf?

Om de schaamte te lijf te gaan, is het om te beginnen belangrijk om jezelf eens de vraag te stellen met welke overtuigingen jij bent opgegroeid. Kijk eens kritisch naar je eigen omgeving. Dit kan al een hoop blootleggen over waar jij je voor schaamt en waarom.

Probeer het maar eens. Schaamte zal dan minder beklemmend zijn, minder dwingend. Ben je opgegroeid met het idee dat lust en seksualiteit alleen bestaansrecht hebben wanneer het tot voortplanting leidt?

Dan zul je misschien schaamte ervaren wanneer je intiem bent met je partner, gewoon omdat je daar zin in hebt.

“Ik noem dit voorbeeld omdat normen en waarden lange tijd werden vormgegeven door de kerk en religie in brede zin. Waar je je voor had te schamen, stond netjes voor je opgetekend in de bijbel”

Spotlight effect

Zelf heb ik mijn hele leven last gehad van situaties waarin ik mij schaamde voor van alles en nog wat. Ik voelde me altijd in het middelpunt van de belangstelling staan.

Een fenomeen dat ook wel het spotlight effect wordt genoemd. Ik wist mij geen houding meer aan te nemen, sloeg dicht en kreeg een rode wangen. Het belangrijkste gevolg daarvan is dat ik mij niet meer kon concentreren op wat er zich daadwerkelijk afspeelt op dat moment. Luisteren lukt niet meer en daardoor het leveren van prestaties ook niet meer.

Je schaamte accepteren

Ook ik heb dus last gehad van sociale angst. En vandaag de dag heb ik er in bepaalde situaties nog steeds wel eens last van. Dit geeft aan dat het een erg hardnekkige stoornis is, die je ten dele zult moeten accepteren.

Maar dat wil niet zeggen dat er geen verandering in te brengen is. Het is belangrijk dat je die sociale situaties die je lastig vindt blijft opzoeken. Het is de enige manier om te onderzoeken of je gedachten over wat er allemaal mis kan gaan blijken te kloppen.

Je leert dat de gedachten die je hebt over hoe anderen in het leven staan, tegen sociale situaties aankijken en over jou denken anders zijn dan dat jij je voorstelt.

Accepteer je lichaam

Een gevoel van schaamte hangt vaak samen met hoe je tegen jouw lichaam aankijkt. Vooral vrouwen hebben daar last van. Het is belangrijk dat je jouw lichaam leert accepteren zoals het is.

Makkelijker gezegd dan gedaan misschien. Maar wat heeft het voor nut om je eigen lichaam af te wijzen? Je kunt het niet omruilen. Het is ook geen verdienste als je in een prachtig lichaam geboren bent of jouw schuld als je in een minder perfect lichaam bent geboren. Je zult het ermee moeten doen.

Natuurlijk mag je best proberen een paar kilo af te vallen of wat langer voor de spiegel te staan omdat je er graag goed uit wilt zien. Maar als het een obsessie begint te worden dan is er iets mis met jouw zelfbeeld. Probeer er op een gezonde volwassen manier mee om te gaan.

Schamen voor je lichaam

Je kent vast wel mensen in je omgeving, die in jouw ogen helemaal geen perfect lichaam hebben, maar zich toch gelukkig lijken te voelen en op maatschappelijk vlak succesvol zijn. Hoe doen ze dat hoor ik je denken?

Alhoewel je nooit natuurlijk in iemands hoofd kunt kijken. Zijn er daadwerkelijk mensen die hun lichaam hebben leren accepteren. Wat zijn dan de dingen in het leven waar je wel op kunt uitoefenen? Probeer dat eens voor jezelf in kaart te brengen

Wanneer wordt schaamte destructief?

We hebben allemaal weleens last van schaamte. Het hoort erbij. Schaamte heeft daadwerkelijk een functie.

“Je zorgt ervoor dat je je netjes gedraagt of dat je op zijn minst nadenkt over sociale situaties. Het maakt je tot een fatsoenlijke burger die nadenkt over wat wel of niet wenselijk gedrag is”

Schaamte maakt ons tot op zekere hoogte dus tot prettige burgers, maar wanneer gaat de schaamte verder en gaat het tegen je werken?

Als je je heel erg schaamt voor iets, dan kan je je naar binnen keren en vermijdend gedrag gaan vertonen. Je wilt je gezicht niet meer laten zien, en vermijdt situaties waarin je wordt blootgesteld aan de blik van de ander die jou kan veroordelen, beschamen. Je bent daardoor niet mee jezelf.

Schaamte en sociale angst

Destructieve schaamte maakt dat je je verstopt en dat kan leiden tot isolatie. Wanneer je van de wereld bent afgesneden, zul je vatbaarder zijn voor depressies.

“Je hebt immers andere mensen nodig om gelukkig te zijn, ook al vormen nou juist die andere mensen de bedreiging. Wat een spagaat!”

De weg uit destructieve schaamte kan dan ook lastig zijn. Wanneer je lang alleen bent, wordt de stap terug naar de maatschappij steeds groter.

Sociale angst is een vorm van destructieve schaamte die kan worden aangepakt door gesprekken te voeren met een therapeut. Het kan je helpen om meer relativeringsvermogen te creëren en intenties van andere mensen te begrijpen.

Schaamte vormt geen fysieke bedreiging. Je gaat er niet aan dood en het is altijd van korte duur. Houd dat in je achterhoofd.

De innerlijke criticus

De innerlijke criticus is een term die wordt gebruikt voor de afkeurende innerlijke stem die jou aanvalt en veroordeelt. Iedereen heeft daar in het dagelijks leven wel eens last van. Maar onzekere mensen in veel grotere mate dan mensen die daar geen last van hebben.

Bovendien is het stemmetje bij onzekere mensen veel scherper en vaker actief. Gelukkig zijn er methoden ontwikkeld om de innerlijke criticus aan te pakken. Maar dat kost tijd en werklust.

Fred Sterk en Sjoerd Swaen besteden in hun boek Denk je sterk, Denk je Zeker aandacht aan de werking van de innerlijke of interne criticus. In dit artikel leggen we de principes uit.

Wat doet de innerlijke criticus?

De innerlijke criticus geeft je de schuld van dingen die misgaan. Hij vergelijkt je daarbij met anderen die bijna vanzelfsprekend alles beter doen dan jij.

Hij stelt onmogelijke perfectionistische eisen en straft je bij zelfs de kleinste fout die je maakt. Hij gebruikt woorden als ‘stom, laf, lelijk of zwak’. De innerlijke criticus is dagelijks bezig met het ondermijnen van je zelfvertrouwen zonder dat je je daar zelf van bewust bent. Wil je meer weten over jouw innerlijke criticus? Klik en bekijk dan hier een prachtig artikel over de innerlijke criticus en hoe je hier goed mee om kan gaan.