Hoe herken en ga ik om met een narcist?

Hoe herken en behandel ik een narcist?

Heb jij iemand in je omgeving die wat narcistische trekjes vertoont? In deze blog lees je aan welke kenmerken je een narcist nu eigenlijk kunt herkennen. Narcisten zijn vaak niet de makkelijkste mensen om mee om te gaan. Maar door het op de juiste manier aan te pakken, wordt je er uiteindelijk zelf alleen maar sterker van. We vertellen je hoe je het aanpakt.

Waar we graag mee willen beginnen, is dat er tegenwoordig heel snel labels worden gegeven. Maar hier moet je wel een beetje voorzichtig mee zijn. Er wordt heel snel gezegd dat iemand een autist of een narcist is. Waarschijnlijk heb je die persoon nog niet getest. Een label is natuurlijk heel snel geplakt. Maar met oordelen naar jezelf of naar anderen, kom je over het algemeen niet zo heel ver. Je bereikt vaak niet de dingen die je graag zou willen.

Dat komt ook doordat je jezelf zo beperkt. Als je jezelf een label opplakt, beperk je jezelf tot dat label. Als je zegt dat je een autist bent, zul je ook niet meer of minder dan dat zijn. Maar je kunt wel meer dan dat zijn. Laat je daarom niet beperken door een label.

Kijk verder dan de labels

Laten we het even hebben over de Amerikaanse president. Wat je er ook van vindt, er zijn veel mensen die zeggen dat hij ondanks zijn merkwaardige gedrag een krachtige leider is. Hij is meer dan het label dat veel mensen hem opplakken.

Je maakt het jezelf stukken gemakkelijker door weg te blijven van labels. Maar aan de andere kant kun je soms ook heel erg in de war raken van gedrag van andere mensen. Het is dan juist wel fijn als je ze kunt plaatsen. Misschien kun je er dan ook wat meer compassie mee hebben. Mocht iemand echt een narcist zijn, dan is dat vaak toch een psychische ziekte of en stoornis, net als dat bij autisme ook is.

Je hoort vaak dat mensen er heel blij mee zijn als ze de diagnose ADHD krijgen. Zij hebben het gevoel dat ze dan eindelijk hun eigen gedrag kunnen verklaren. Het is ook heel fijn voor mensen in de omgeving, want die kunnen daar vervolgens iets meer rekening mee gaan houden.

Misschien is het anders als je officieel de diagnose van een narcist krijgt. Dat is niet iets waar je in eerste instantie heel blij mee bent. Het is niet iets wat je omarmt. Maar narcisme is een zeer sterke vorm van zelfingenomenheid. Als je tegen iemand zegt dat hij een narcist is, is het maar de vraag of hij daarmee akkoord gaat.

Hoe herken je een narcist?

Een van de kenmerken van narcisten is dat ze graag heel bijzonder willen zijn. Met het feit dat ze narcist zijn, onderscheiden ze zich al van de rest. Theo Maassen zei ooit in zijn show dat hij superioriteitsgevoelens heeft, maar dit van zichzelf weet. Dus wat dat betreft is hij verder dan andere mensen met superioriteitsgevoelens. Dat is natuurlijk ook een stukje narcisme wat daardoor komt. Maar dat is cabaret, dus dan mag het.

Als we verder gaan kijken naar hoe je een narcist herkent, dan zien we dat narcisten de neiging hebben de aandacht naar zich toe te trekken. Ze vinden het fijn om in de schijnwerpers te staan. Een narcist vindt zichzelf bijzonder.

Een ander kenmerk van narcisten, is dat ze vaak gespeeld charmant zijn. Dat maakt een relatie met een narcist heel ingewikkeld. Als je een relatie krijgt met een narcist, val je in eerste instantie op zijn of haar charmes. Pas in latere fases van de relatie merk je hoe gecompliceerd iets is. Aan de ene kant is er gespeelde charme, maar aan de andere kant is er een compleet gebrek aan empathie. Iemand die narcistisch is, die zal zich heel moeilijk kunnen inleven in andere mensen.

Nog een kenmerk dat veel narcisten hebben is dat ze extreem jaloers zijn. Dit is vaak heel complex om mee om te gaan. Vaak kunnen mensen die narcistisch zijn heel agressief zijn. Dit kan variëren naar snel geïrriteerd zijn en een kort lontje hebben naar woedeaanvallen waarvan je geen idee hebt waar ze vandaan komen.

Lastig omgaan met narcisme

Al met al is het omgaan met narcisten iets wat wel heel lastig is. Het lijkt erop dat er in deze tijd meer narcisten zijn dan bijvoorbeeld 20 jaar geleden. We gebruiken bewust het woord lijken, want er zijn geen duidelijke cijfers. Het is ook heel goed mogelijk dat het door social media komt. Op social media krijgen mensen een podium voor hun zelfverheerlijking.

In veel gevallen komt narcisme voort uit onzekerheid. Een narcist maskeert zijn eigen onzekerheid door een muur om zichzelf heen te bouwen en heel arrogant te worden. Narcisten denken altijd gelijk te hebben en geven mensen het idee om vooral niet tegen ze in te gaan.

In de realiteit zijn narcisten juist bang om in discussies het onderspit te delven. Of dat iemand hen gaat wijzen op hun gebreken, waarvan ze hoopten dat anderen ze niet zouden zien. Narcisme wordt zo een verdedigingsmechanisme waarin mensen niet dicht bij iemand in de buurt durven komen.

Het voordeel van narcisme

Narcisme kan ook heel erg in je voordeel werken. Als narcist kun je overkomen als een hele sterke persoonlijkheid. Mensen zien jou als iemand met een sterke mening die zich niet zomaar laat beïnvloeden.

Laten we de Amerikaanse president er nog eens bij pakken. Als je kijkt naar wat hij over zich heen krijgt qua media en hoe de halve aardbol tegen hem is, dat is ongelofelijk. Zoiets kun je als mens helemaal niet doorstaan als je jezelf daar niet compleet van kunt afsluiten. Als je niet zo’n narcistische kant hebt waarbij je voor de volle 100% overtuigd bent van jouw gelijk, dan wordt in een dergelijke positie heel moeilijk. Narcisme wordt dan een beschermingsmechanisme.

Mensen zijn niet narcistisch, ze gedragen zich narcistisch

Als je al onzeker bent, dan wordt dat door social media nog meer versterkt. Je vergelijkt je sneller met andere mensen die perfect plaatje van zichzelf laten zien. Aan de andere kant versterkt social media je narcisme, doordat je jezelf ook zo goed mogelijk profileert. Je krijgt vervolgens letterlijk likes en erkenning op wat jij online plaatst. Zo ga je er vanzelf in geloven dat jij het bij het rechte eind had.

Het is heel goed om je te realiseren dat mensen niet zozeer een narcist zijn, maar narcistisch gedrag vertonen. Daaronder zit allerlei onzekerheid en schaamte. Deze mensen hebben vaak heel veel moeite met intimiteit. Ze laten anderen niet heel dicht bij zich komen.

Vaak zie je bij mensen die narcistisch gedrag vertonen dat er veel beschadiging in hun jeugd is geweest. Veel mensen die zich narcistisch gedragen, hebben een ouder die ook datzelfde gedrag vertoonde. Ze zijn opgegroeid met veel afstandelijkheid en houden hierdoor alles buiten zich.

Hoe wordt iemand narcistisch?

Als je een hond in een kooi zet en je gaat met een stok door de tralies prikken, dan zul je in eerste instantie zien dat het dier angstig wordt. Als roedeldier is de hond gewend dat je zorgvuldig met elkaar omgaat. Ga je door met het prikken door de tralies, dan zie je dat het dier verdrietig wordt. Het gaat zichzelf bijten en beschadigen.

Als je vervolgens nog verder doorgaat met het prikken, wordt de hond op den duur vals en niet meer benaderbaar. Het kan dan alleen nog maar zichzelf verdedigen. Dat is waar het bij dieren zo ongeveer ophoudt. Bij mensen zit er nog een laag onder. Dat is waarmee we ons onderscheiden van dieren.

Ondanks dat er een hele lading aan angst, boosheid en verdriet over elkaar heen zit gestapeld in je lijf, moet je nog blijven functioneren. Om jezelf staande te houden in de wereld, gebruik je trots en arrogantie. Dat uit zich vervolgens in narcistisch gedrag. Mensen houden alles van zich af om zich goed te kunnen handhaven in de wereld. Ondertussen is er heel veel wat onder die dekmantel zit, wat absoluut niet naar buiten mag komen.

Wel of niet omgaan met een narcist

Nu we weten hoe je narcisme herkent en waar het vandaan komt, zijn we aangekomen bij de vraag: hoe kun je omgaan met narcisme? Een eerste vraag die je jezelf kunt stellen is: moet ik wel omgaan met dit soort mensen? Daar kunnen we heel makkelijk in zijn: als het niet hoeft, dan moet je het niet doen.

Vaak ligt het echter wat ingewikkelder. Als je bijvoorbeeld een baas hebt die narcistisch gedrag vertoont, dan ben je daartoe veroordeelt. Hetzelfde geldt als je in een relatie zit met een narcist en je het kinderen, een huis en een hypotheek. Je gaat dan ook niet zomaar weg bij diegene.

Wat je jezelf ook kunt afvragen, is hoe het komt dat je zo’n narcistisch persoon in je leven hebt. Want wat zegt dat over jouw eigenwaarde? Waarom laat je dit jezelf overkomen? Je ziet hier vaak een wonderlijke dynamiek. Er ontstaat een vergelijkbaar soort loop als je ook ziet bij verslaafden. Naast iedere verslaafde zit ook iemand die verslaafd is aan het verzorgen van een verslaafde. Want die krijgt daar weer een goed gevoel van.

Heb je het nodig om naast of met een narcist te leven?

Het is misschien een kwetsbare vraag, maar wel belangrijk om jezelf te stellen: Heb je het op een bepaalde manier nog nodig om naast of met een narcist te leven? Het brein zal dan meteen zeggen: nee. Maar voorlopig ben je er wel. Blijkbaar is er dan nog een belang om die relatie in stand te houden. Ben je bereid om dat te onderzoeken?

Je kunt ook denken dat de ander het nodig heeft om door jou geholpen te worden om uiteindelijk misschien zelfs wel te herstellen. Het is heel makkelijk om met een narcistisch persoon maar niet de confrontatie aan te gaan. Uiteindelijk gaat zo’n confrontatie nooit goed.

Misschien is er een kort lontje of trekt iemand zich volledig terug. Je zult merken dat elke keer dat je een advies geeft dat tot dovemansoren valt.

Kun je een narcist veranderen?

Als je het met een narcist oneens bent over elkaar, wordt het gesprek heel snel vervelend. De frictie die er is wordt vaak niet uitgesproken, maar je voelt het wel. Je behandelt zo’n persoon eigenlijk met fluwelen handschoenen. Na verloop van tijd gaat dat aan jezelf knagen.

Tegelijkertijd weet je ook dat je de vriendschap kunt beschadigen of zelfs kwijtraken als je niet voorzichtig bent. Het kan zijn dat je de vriendschap helemaal niet kwijt wilt, maar dat het ook niet verder kan zoals het nu is. Dan zou de ander moeten gaan veranderen. Het is dan de vraag of jij de persoon bent die daarvoor moet gaan zorgen. Je kunt moeilijk zeggen: “Jij bent een narcist, ga maar naar een psycholoog.” Dat zullen ze waarschijnlijk niet doen.

Hoe kun je narcistisch gedrag veranderen?

Als je iemand wilt veranderen, dan zijn er twee dingen die heel goed werken. Het eerste wat je kunt doen, is zelf het goede voorbeeld geven. Voorleven noemen ze dat ook wel. Je zult dan zien dat de ander dat gedrag toch gaat kopiëren. Al dan niet met de nodige vertraging van enkele maanden of zelfs jaren.

De reden dat iemand narcistisch gedrag vertoont, is dat hij eigenlijk heel erg onzeker is. Om dat gedrag te veranderen, wil je ervoor zorgen dat diegene zich bij jou wel zeker voelt. Dat doe je door voor een veilige omgeving te zorgen. Op een gegeven moment wordt het dan ook makkelijker om iemand op zijn gedrag te wijzen.

Een veilige omgeving begint bij jezelf. Hoe kun je jezelf veiligheid geven, hoe kun je de ander veiligheid geven en hoe kan de ander zichzelf veiligheid geven. En hoe kan die ander, ondanks zijn narcistische trekjes, jou ook veiligheid geven. Bedenk je ook wat je verstaat onder veiligheid. Dat zijn dingen die je eerst voor jezelf heel helder moet hebben. Wat is er voor jou minimaal nodig om naast deze narcistische persoonlijkheid te leven?

Zo bescherm je jezelf tegen een narcist

De narcist ervaart meestal aan de oppervlakte zelf geen probleem. Als hij zich zo blijft gedragen en de hele wereld doet wat hij belangrijk vindt, dan is er voor hem niets aan de hand. Als je het spelletje wint is er niets aan de hand. En met zo’n persoonlijkheid win je ook vaak.

Dit betekent dat de verandering van jouw kant moet komen. Het eerste wat je moet doen, is jezelf in veiligheid brengen. Dat doe je door de opmerking of het gedrag van de ander minder binnen te laten komen. Dat is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan. Je begint hiermee door voor jezelf helder te krijgen wat de uitspraken of het gedrag zijn die je zo raken.

Als iemand anders zo opgaat in zelfverheerlijking, dan zou je je ook kunnen afvragen hoe spannend je het vindt om zelf in de schijnwerpers te staan. Vaak durven mensen niet het podium te pakken of ruimte te pakken voor zichzelf. Hetzelfde werkt als je een dominante persoon naast je hebt. Dan ben je vaak bescheiden of voorzichtig.

Je kunt dit alles ook van de positieve kant bekijken. Bij niemand beter dan bij deze narcistische persoonlijkheid kun jij oefenen om wat duidelijker aanwezig te zijn. Richt de aandacht ook eens wat meer op jezelf in plaats van op de buitenwereld. Dit is een prachtige gelegenheid om in te zien dat zoiets blijkbaar niet voor niets in jouw leven is op dit moment. Probeer het van de positieve kant te bekijken en er van te leren.

Als jij een narcist in je omgeving hebt, dan is dat een goede reden om te reflecteren. Het is belangrijk om te erkennen dat jij ook een probleem hebt. Blijkbaar heb je nog onvoldoende stevigheid om te kunnen functioneren naast iemand die narcistisch is.

Blijf je of ren je weg?

Je hebt altijd een keuze om bij een narcist te blijven of te maken dat je wegkomt. Maar dit is wel een hele lastige keuze. Eigenlijk kun je pas weg als je de les geleerd hebt. Als je te vroeg wegloopt en de ander de schuld geeft, zonder zelf verantwoordelijkheid te nemen voor je gedrag, dan tref je binnen no-time weer een volgende persoon die narcistisch gedrag vertoont. Je kunt dat niet ontlopen, al ga je naar de andere kant van de planeet.

Neem daarom altijd de verantwoordelijkheid voor je eigen gedrag. Zorg dat je de stevigheid voor jezelf gaat ontwikkelen om naast die persoon te staan. En als je dat eenmaal kan en je voelt je sterk genoeg, dan heb je ongetwijfeld heel veel geleerd over jezelf.

Misschien heb je iemand in je omgeving die alleen maar over alleen maar over zichzelf praat. Als jij een keer een verhaal vertelt, grijpt diegene dat aan om een beter of vergelijkbaar verhaal over zichzelf te vertellen. Er worden nooit vragen aan jou gesteld en er is geen empathie. Je hebt het idee dat die ander alleen maar een wereldbeeld heeft dat hij in alles overal gelijk in heeft en de rest van de wereld meestal niet.

Op een gegeven moment gaat zoiets aan je knagen. Als jij dan gewoon blijft zitten en bevriezen, dan gaat het aan jou vreten. Het gaat dan ten koste van jou. Dat is geen optie. Op een gegeven moment moet je gaan kiezen: Ik ga vluchten of vechten.

Als je toch al besloten hebt om te gaan vluchten en de vriendschap of relatie te beëindigen, dan maakt het ook niet zoveel meer uit om die ander ook gewoon aan te spreken op zijn gedrag. Dat kan twee kanten op gaan. Iemand kan zich er totaal niet in herkennen en daarom ook niet veranderen. Dan kun je alsnog weg. Of er is ruimte voor verbetering en dan kun je misschien wel blijven.