Wat zijn de oorzaken van onzekerheid?

Oorzaken van onzekerheid? Leer hier je denkfouten ontdekken!

Mensen die last hebben van onzekerheid horen dagelijks de ‘interne criticus’ in hun hoofd. Een stemmetje dat jou telkens negatief toefluistert telkens als iets niet gaat zoals jij het wilt. Hij wil jou daarmee helpen. Zodat je het de volgende beter gaat doen, maar hij zorgt er alleen maar voor dat je onzekerder wordt.

De theorie die ontwikkeld is om die interne criticus te ontmaskeren en onschadelijk te maken heet de cognitieve therapie. Je leert in deze therapie je denk- en waarnemingsfouten te corrigeren.

´Wat je voelt, hangt samen met wat je denkt en de mate waarin je vindt dat deze gedachte waar is´.

Onzekerheid tegen gaan door cognitieve therapie

Een belangrijk principe van de cognitieve therapie is, dat de negatieve gedachten die samenhangen met je gevoelens bijna altijd fouten bevatten. Het is dus van belang dat je deze fouten leert op te sporen.

´Het is in de therapie niet de bedoeling om de druk van je weg te nemen. Alleen om je te laten te zien in hoeverre je die druk zelf maakt. Als je dat weet, kan je wat je maakt ook niet maken´. ~ Jacinta de Roeck, Belgisch politica

Fred Sterk en Sjoerd Swaen gebruiken in hun boek Denk je sterk, Denk je zeker negen mogelijke denkfouten. We noemen ze hieronder en vullen ze aan met voorbeelden.

1. Zwart-Wit denken

Je deelt je eigenschappen in absolute alles of niets categorieën. Het vormt de basis voor perfectionisme. Deze manier van denken is onrealistisch omdat niemand compleet stom of briljant is. (1)

Voorbeeld

Toen ik voor mijn eindscriptie een 6,5 haalde was ik zo teleurgesteld dat voor mij de hele studie mislukt was. Alle goede cijfers die ik haalde voordat ik eindexamen deed, telde voor mij niet meer. Daarbij vergat ik te realiseren dat een diploma uitgereikt wordt op basis van alle prestaties die je tijdens je studie haalt. Een scriptie is maar een klein gedeelte van de totale studie. Omdat je jouw studie eindigt met een scriptie wil het niet zeggen dat dit het belangrijkste onderdeel is.

2. Mentaal filteren

De neiging hebben neutrale of positieve ervaringen om te zetten in negatieve ervaringen. Door dit filter zie je niet meer de positieve ervaringen die je zelfwaardering kunnen doen toenemen. (1)

Voorbeeld

Een vriend van mij gaf mij ooit een compliment voor de wijze waarop ik een liedje geschreven had. Het compliment was zo groots, dat ik het gewoon niet wilde geloven en zelfs zo ver ging in mij negatieve gedachte dat ik bij mijzelf ging denken ‘hij overdrijft expres omdat hij het eigenlijk helemaal niet zo goed vond. Hij probeert mij gewoon een plezier te doen.’ Het kwam totaal niet in me op dat ik wellicht talent heb voor het schrijven van goede liedjes.

3. Etiket plakken

Jezelf gelijk stellen met je fouten of eigenschappen. In plaats van te zeggen: ‘ik maakte een fout’ zeg je tegen jezelf: ‘ik ben een mislukkeling.’ Deze denkfout lijkt erg op de denkfout van het Zwart-wit denken, maar in plaats van de als-dan regel maak je gebruik van etiketten die je jezelf opspeld. (1)

Voorbeeld

Als ik weer eens iets kwijt was in de woonkamer, kon ik het niet laten om keer op keer tegen mezelf te zeggen ‘wat ben ik ook een chaoot’.

4. Overdrijven

Een negatieve gebeurtenis zien als een zich herhalend patroon van mislukking. Je herkent het in zinnen als: ‘Ik word altijd afgewezen ‘ of ‘het lukt me nooit’. (1)

´De Meester zei: ‘Alleen de allerwijsten en de allerdwaasten veranderen nooit van mening.’ ~Confucius, Chinees filosoof

Voorbeeld

Stel je hebt gereageerd op drie vacatures en je bent op alle drie afgewezen. Een overdreven reactie zou dan zijn: Niemand zit op mijn sollicitatie te wachten. Maar wie zegt dat je de volgende keer niet wordt uitgenodigd voor een gesprek.

Ik heb dit zelf in mijn werkende leven meegemaakt. Ik werd een aantal keer afgewezen op dezelfde functie. Bij een vijfde keer werd ik wel uitgenodigd op een gesprek en een week later kon ik al beginnen.

Het heeft soms ook met de geluksfactor te maken. De ene HR-manager richt zich op hele andere eigenschappen dan de ander. Soms word je afgewezen omdat de organisatie meer dan honderd sollicitatiebrieven heeft ontvangen, terwijl bij een andere sollicitatie het aantal kandidaten lager ligt.

Een ander voorbeeld. Zelf speelde ik regelmatig de volgende zin in mijn hoofd: ‘niemand neemt mij serieus in deze organisatie.’ Je zult begrijpen dat dit soort opmerkingen naar je jezelf toe dodelijk zijn voor je zelfvertrouwen.

5. Gedachtelezen

Je gaat er hierbij van uit dat iedereen op de wereld hetzelfde denkt als jij. Je gaat er bijvoorbeeld bij voorbaat van uit dat mensen op je neerkijken, omdat jij op je zelf neerkijkt. (1)

Voorbeeld

Ik heb altijd gedacht dat ik door mensen heen kon kijken. Precies wist wat ze dachten. Je moest eens weten hoe vaak ik er naast zat.

Als ik niet lekker in mijn vel zit en ik bevind me in een groep, dan dacht ik altijd meteen dat mensen konden zien dat er iets met mij aan de hand is. Terwijl deze personen vrijwel altijd zeker helemaal niet met mij bezig zijn.

We noemen dit ook wel het ‘spotlight effect’ Het gevoel dat je alle aandacht naar jou uitgaat. Deze gedachte ontstaat uit het idee dat jijzelf centraal staat in je eigen leven, maar dit wil natuurlijk niet zeggen dat jij ook centraal staat in het leven van anderen (2)

6. Toekomst voorspellen

Als een ‘waarzegger’ willekeurig voorspellen dat iets slecht zal aflopen. Deze voorspelling neem je als een feit. (1)

Voorbeeld

Ik schreef ooit een buurtkrantje voor een woongroep voor demente ouderen. Daarbij bleef ik continu mezelf voorhouden dat niemand dit krantje leest een dat het helemaal geen zin heeft om de krant uit te brengen.

Begrijpelijk dat dit niet echt positief werkt voor jouw motivatie om de krant met passie en plezier te volbrengen. Totdat bleek dat er allerlei leuke reacties kwamen van mensen binnen de organisatie die de krant gelezen hadden.

7. Emotioneel redeneren

Hier is sprake van wanneer je jouw gedachten baseert je op hoe je je voelt. ‘Ik voel me minderwaardig dus ben ik dat ook’. ‘Ik voel dat ik ergens geen zin in heb, dus begin ik er ook niet aan’. (1)

Voorbeeld

Ik zit niet lekker in mijn vel. Ik heb daarom helemaal geen zin om de stad in te gaan, dus het kan nooit leuk worden vanavond. Vaak zijn de avonden waarop je het niet verwacht, de leukste avonden.

8. ‘Zou moeten denken’

Jezelf of anderen bekritiseren met geboden, verplichtingen, dreigementen, of andere strenge eisen. Bijvoorbeeld vaak woorden gebruiken zoals ‘moeten’ of ‘zou moeten’. (1)

Voorbeeld

Zo legde ik mijzelf altijd de druk op dat ik een baan zou vinden binnen een commerciële functie. Ik vond dit nodig omdat zoveel andere mensen in mijn omgeving commercieel inzicht hebben, terwijl ik helemaal niet commercieel ben ingesteld. Is het dan logisch om iets binnen dit werkveld te gaan doen?

9. Zelfverwijt

Je maakt hierbij uitsluitend jezelf verwijten maken over iets, waar je geheel niet of gedeeltelijk verantwoordelijk voor bent. (1)

Voorbeeld

Zo gebeurde het een keer op mijn werk, dat mijn leidinggevende een heel verhaal aan het vertellen over wat er allemaal niet goed ging binnen de afdeling. Ik voelde me met de minuut onzekerder worden. Tot later bleek, dat hij helemaal niet mij persoonlijk iets verweet.

Bovenstaande negen denkfouten komen dagelijks vaker voor dan je denkt. Leer ze herkennen en probeer ze om te buigen. Veel succes! Nog meer tips ontvangen? Bekijk dan via deze link mijn ´50 tips voor direct meer zelfvertrouwen´.

Bronnen

• Denk Je Sterk, Denk Je Zeker. Fred Sterk en Sjoerd Swaen. 2008. P 54-60.
• https://en.wikipedia.org/wiki/Spotlight_effect