Hoe ga je om met FOMO?

Wat is FOMO?

De letters FOMO staan voor fear of missing out. Als je dit vertaalt, betekent het bang zijn om iets van het leven te missen en dat gaat heel ver. Het bestaat al lang, maar social media versterkt het. 

Het sociale leven op social media zorgt ervoor dat (als je dat wilt) je “alles” van elkaar weet op elk moment van de dag (en nacht). De meesten kunnen niet meer zonder het volgen van alle gebeurtenissen via social media. 

Het volgen van “alles en iedereen” kan op den duur wellicht als een verplichting gaan voelen. Je gaat je schuldig voelen als je even niet meedoet. 

De gevolgen kunnen zoals je zult begrijpen groot zijn: extreme moeheid, slaapproblemen, stress. Niemand die je dwingt, toch voel jij de druk om mee te doen, te reageren via allerlei kanalen van social media. 

Het lijkt wel dat je in deze tijd alles leuk moet vinden, overal op moet reageren, alles moet meemaken om gelukkig te zijn en erbij te horen. 

Hoe ga je om met FOMO?

‘Hoe ga je om met FOMO, het onrustige gevoel dat je constant bij je draagt omdat je bang bent om iets te missen? Aan de ene kant wil je alles uit het leven halen en meer genieten, terwijl ik liever leer om veel meer met mezelf te chillen.’ 

Deze vraag kregen we van Sabine. 

FOMO, oftewel The Fear Of Missing Out is een relatief nieuwe term. Sinds zeven jaar staat hij officieel in The Oxford Dictionary. De term werd bedacht door een marketeer. FOMO gaat over het gevoel dat je met een kwartje in een snoepwinkel staat. Je kunt één ding kopen en de rest niet. Daardoor heb je het gevoel dat je iets mist.  

Het lijkt alsof FOMO heel nieuw is en alleen maar te maken heeft met social media. Maar in de jaren 90 zong Toontje Lager er al over met hun liedje ‘Zoveel te doen’. Wanneer je dat terugluistert, zie je dat FOMO iets van alle tijden is. Door de opkomst van social media is er nog een schepje bovenop gekomen. 

FOMO en verliesaversie

In de essentie is FOMO een vorm van verliesaversie. Je bent bang om iets mis te lopen of iets kwijt te raken. Over het algemeen hebben mensen een grotere angst om iets te verliezen dan dat ze de ambitie hebben om iets te winnen. Die angst kan je besluiteloos maken. Je bent bang om iets niet mee te maken of erop achteruit te gaan. Daarom kom je niet echt in beweging. 

Laten de we dit illustreren aan de hand van een voorbeeld: Het is zaterdagavond. Je bent uitgenodigd om voor twee "evenementen": Een avond op stap met je vrienden of een diner met je familie. Je kunt maar voor één van de twee opties kiezen. Wat doe je? Ga je vanavond op stap of ga je naar familie toe? Doordat je genoodzaakt wordt om te kiezen ontstaat er verliesaversie. Als je de stad in gaat, win je een avondje uitgaan in de stad maar je verliest een avondje met familie en andersom. 

Je bent bang dat je iets niet meemaakt. In het verleden (voor het bestaan van smartphones) hadden mensen ook last van verliesaversie, maar ze waren zich minder bewust van de dingen die ze misten. Als mensen een heel leuk feestje hadden zonder jou, had jij daar helemaal geen last van. Tot je later werd verteld dat het feestje heel leuk was. 

Hoe social media het gevoel van FOMO versterkt

We leven in een tijd van veel welvaart en vrijheid. Samen met social media zorgt dit ervoor dat mensen heel bewust zijn van wat er allemaal mogelijk is. Onze generatie is opgegroeid met het idee dat je alles kunt kiezen in je leven, dat vrijheid een grondrecht is en dat je veel zelf mag bepalen. 

Die hoge mate van vrijheid vraagt een bepaalde verantwoordelijkheid. Ook brengt het druk met zich mee. Op social media zie je een ideaalbeeld. Je krijgt het idee dat alles mogelijk zou moeten zijn voor jou. Dit kan ervoor zorgen dat je bevriest. Je weet niet meer wat je moet kiezen. Elke keuze om iets wel te gaan doen, is automatisch een keuze om iets anders niet te gaan doen. 

Op een gegeven moment ontstaat er hierdoor een soort vicieuze cirkel. Je voelt een soort chronische ontevredenheid, waardoor je wellicht weer op social media gaat om je af te leiden. Op social media zie je de opgepoetste plaatjes van andere mensen, waardoor je misschien wel nóg meer ontevreden wordt over je eigen leven. Dat is de loep van Fear Of Missing Out. 

Social media draagt daarnaast ook nog bij aan de volgende paradox: Wanneer je door social media scrolt, krijg je al snel het gevoel dat je iets mist. Tegelijkertijd open je je social media juist omdat je niets wilt missen. Je wilt op de hoogte blijven van wat er gebeurt, zodat je kunt meepraten over alles wat er speelt. Als je niet op social media zit, heb je het gevoel dat je iets mist.  

Hoe kom je van je smartphone verslaving af?

Wat kun je doen als je last hebt van FOMO? Het begint met bewustwording. Wees eens eerlijk naar jezelf. Zit je vooral op social media omdat er een angst is om iets te missen? Of gebruik je het vanuit ontevredenheid over je leven? 

Realiseer je dat social media niet de oplossing gaat geven waar je diep van binnen naar op zoek bent. Helaas zorgt het ervoor dat je juist steeds meer nodig hebt om een gelukzalig gevoel te krijgen. 

Social media wordt al snel een verslaving (daar is het ook voor ontwikkeld). Er is maar één manier om van een verslaving af te komen en dat is een keuze maken. Leg de telefoon (vaker) weg. Neem je telefoon bijvoorbeeld niet mee de slaapkamer in. Zo voorkom je dat je ‘s morgens meteen op je telefoon kijkt. Gebruik je je telefoon als wekker? Koop dan een echte wekker. 

Afkicken van social media kan pijn doen en dit lukt alleen maar als de pijn die je erdoor ervaart groot genoeg is.  Is dit het geval, dan heb je nu een volwassen keuze te maken. Kies voor een leven dat vrijer kan zijn dan het nu is.  

Het lastige aan dit proces is dat je eerst het alternatief moet voelen, voordat je jouw oude patronen loslaat. Om je social media verslaving te doorbreken, moet je ontdekken wat je ervoor in de plaats kunt zetten. Zo zorg je dat je niet meer afhankelijk bent van je smartphone. 

Vertragen en verwonderen

Om minder afhankelijk van je smartphone te worden, kun je letterlijk en figuurlijk gaan vertragen. Wat doe je als je vertraagt? Kijk eens goed om je heen. En verwonder je eens over wat er nu al mooi en geweldig is, zonder dat je een ideaalplaatje naar binnen moet slurpen via je smartphone. 

Is het je bijvoorbeeld al opgevallen dat er deze zomer ongelofelijk veel wilde bloemen in de berm staan? Een paar jaar geleden werd alles nog gesnoeid. Je ziet de overvloed aan kleuren pas als je niet op je smartphone kijkt. 

Maak ook eens een connectie met je medemens zonder smartphone. Hoe ziet die connectie eruit? Wij doen dat bijvoorbeeld met onze podcast opnames. Albert werd vanochtend wakker en dacht: ‘Leuk, ik ga de buitenwereld weer in! Ik ga contact maken met Tonny en de mensen op kantoor ontmoeten’. Albert heeft een sterk verlangen om contact te maken. Echt contact en niet het oppervlakkige contact op social media. 

Het opnemen van de podcast is voor Albert altijd een feest van ontmoeting. En op het moment dat hij ervaart hoe fijn dat echte contact is, krijgt hij steeds meer een afkeer tegen het oppervlakkige contact. 

FOMO en keuzestress

FOMO is, in Tonny's optiek, ook nauw verbonden aan keuzestress. Wanneer je op social media scrolt, houd je jezelf aan de oppervlakte, zodat je geen keuze hoeft te maken. Dit legt hij uit aan de hand van een voorbeeld: 

Stel, je kunt door het werk wat je doet maar één keer per jaar op vakantie. Hiervoor heb je een budget bij elkaar gespaard dat maar twee soorten vakanties toestaat: Een zonvakantie met het vliegtuig of een skivakantie in Europa met de auto. Er zijn maar twee opties mogelijk en dat maakt het keuzeproces redelijk overzichtelijk.

Stel je nu voor dat jouw vakantiebudget zo groot is dat je kunt kiezen uit 200 verschillende landen op op vakantie te gaan. Daarnaast zijn er ook heel veel soorten reizen mogelijk. Misschien denk je: ik wil alles combineren. Je wilt naar het strand, skiën, een stedentrip en een leuk uitgaansleven, maar je wilt ook de natuur in. Je wilt alles combineren, omdat je niets wilt verliezen. 

Omdat de keuze te pijnlijk is om te maken, ga je weer door met scrollen op Airbnb of social media. Of je opent een nieuwssite. Je kunt jezelf voorhouden dat je niets wilt missen, maar eigenlijk heb je te maken met keuzestress in het echte leven. 

Hoe een vast schema zorgt voor vrijheid

Toen Tonny de boekenchallenge deed, had hij zes weken lang in principe geen vrijheid. Hij moest vier uur per dag lezen en het stond van tevoren al vast hoeveel boeken hij ging lezen, met welke titels, in welke volgorde en op welke tijdstippen. Juist doordat hij geen vrijheid had, heeft hij de challenge als een hele vrije periode ervaren. 

Hij werd ‘s ochtends wakker en kon niet snoozen, want dan haalde hij zijn schema niet. Daarom stond hij gelijk op. Vervolgens had hij weer geen keuze wat te doen (bijvoorbeeld sporten of lezen), want er stond al vast dat hij zou gaan lezen. Twee uur lang. En ook het boek lag al vast. 

Doordat alles al vastlag, had hij geen keuzestress en ook geen FOMO. Als hij dan twee uur zat te lezen, was hij niet bezig met social media. 

Als Tonny nu om half 7 opstaat, heeft hij allerlei keuzes. Hij kan gaan lezen of sporten, maar dat kan ook in de middag. In plaats van dat hij een keuze maakt, opent hij zijn telefoon om wat te scrollen en zichzelf aan de oppervlakte te houden. 

Zo kom je van FOMO af

Merk je dat je regelmatig last hebt van FOMO en wil je daar iets aan doen? Begin dan met aandacht. Richt je aandacht op wat echt vervullend voor je is. Zo richtte Tonny zijn aandacht op de boekenchallenge. Albert heeft gekozen om zijn aandacht te richten op de natuur en fysieke beweging, want dat doet hem goed. 

Geef aandacht aan de dingen die belangrijk voor je zijn. Aandacht is een wettelijk betaalmiddel. Geef ook aandacht aan de mensen waar je contact mee hebt. En kies voor echt contact in plaats van oppervlakkig contact op social media. 

Als je heel eerlijk bent, wat is dan werkelijk vervullend in je leven? Waar verlang je naar?

Er is een verschil tussen wat je wilt en wat je nodig hebt. Probeer eens om de dingen die je wilt te schrappen en je aandacht te richten op dat wat je nodig hebt. Dat zijn vaak hele primaire dingen. Een goed gesprek met iemand. Even een moment van stilte. Daar zit je echte groei. 

Stilte kan soms wat ongemakkelijk zijn. Zo was Albert vorige week met zijn dochter Emma op vakantie in Zuid-Frankrijk. Op een dag was hij in zijn eentje naar de grotten gegaan. Emma bleef achter om nog wat werk te doen voor Brein TV. Toen Albert op de terugweg was, werd hij gebeld: “Pap, ik heb me verveeld.” 

We zijn altijd maar gewend aan prikkels. Het is soms echt even afkicken. Het was heerlijk om daar op een plek in de natuur te zijn waar geen prikkels zijn. Of in ieder geval andere prikkels dan je gewend bent. Om je daaraan over te geven en dat ook aandacht te geven. 

Wanneer je je eenmaal hebt losgeweekt van je smartphone en besluit om aandacht te richten op wat jou werkelijk helpt in het ontwikkelen van je persoonlijkheid, wordt het steeds makkelijker om een keuze te maken. Het wordt dan steeds makkelijker om langere periodes met jezelf te zijn. En de verslaving naar steeds nieuwe prikkels wordt uiteindelijk steeds minder. 

Vier fasen van een social media verslaving

In zijn boek Hooked schrijft gedragspsycholoog Nir Eyal over hoe je verslaafd raakt aan social media. 

Hij legt uit hoe een social media verslaving ontstaat in vier fasen:

1. Je krijgt een externe trigger, zoals het trillen van je telefoon of een rood bolletje bij een app icoon. Deze externe trigger zet jou aan om een actie te doen. 
2. Je voert een actie uit, bijvoorbeeld door het app-icoon aan te klikken. 
3. Je krijgt een variabele beloning. Het is steeds weer een verrassing hoeveel likes of reacties je hebt gekregen op Instagram. Of wat voor foto’s en filmpjes te zien zijn. Doordat de beloning steeds anders is, blijf je nieuwsgierig. 
4. Doordat je steeds opnieuw de app opent, wordt het een automatisme. Het pad slijt steeds verder in je brein. Op een gegeven moment weet je: als ik niets te doen heb, open ik Instagram. De externe trigger is intern geworden. Hoe vaker je dit doet, hoe moeilijker het is om het patroon te doorbreken. 

Nir Eyal schreef het boek in eerste instantie om mensen te helpen zichzelf te beschermen. In plaats daarvan zijn marketeers - zoals Tonny - het boek juist gaan gebruiken om hun software te verbeteren en nog verslavender te maken. Daarom heeft hij een tweede boek geschreven, genaamd Indistractable. 

Indistractable is de tegenhanger van Hooked. Het is een handleiding voor hoe je van social media verslavingen afkomt en hoe je het patroon doorbreekt. Tonny vond het zo’n goed boek dat hij het voor iedereen in zijn team kocht. Als jij het hele proces ook wilt doorbreken voor jezelf, kan het boek Indistractable je daarbij helpen.