Faalangst? Symptomen en oplossingen!

Last van faalangst? Bang om in het openbaar te spreken, paniek te voelen als je een sportprestatie moet leveren of angstig worden bij de gedachte vreemden aan te spreken. Enkele voorbeelden waarin sprake kan zijn van last van faalangst. Je bent eigenlijk bang dat je kennis en vaardigheden te kort schieten.

Faalangst komt vaak voort uit negatieve ervaringen die je opdoet in je leven, zoals thuis, op school en je werk. Want, faalangst komt niet zo maar uit de lucht vallen. Het heeft vaak een voorgeschiedenis. Faalangst kan het individu echt beperken in zijn of haar mogelijkheden. Maar wat is faalangst precies? Wat veroorzaakt het? En belangrijker nog, hoe kunnen we het overwinnen?

Wat is faalangst?

Faalangst of atychifobie, is een vorm van angst die optreedt wanneer een individu geconfronteerd wordt met situaties waarin hij of zij moet presteren. Dit kan zijn bij het geven van een presentatie, het doen van een test, maar ook in sociale situaties zoals daten of sollicitatiegesprekken. Deze angst wordt gekenmerkt door de angst om te falen, om fouten te maken of negatief beoordeeld te worden door anderen.

Symptomen van faalangst

Faalangst kan zich op verschillende manieren manifesteren en de symptomen kunnen van persoon tot persoon verschillen. Hieronder volgen enkele veelvoorkomende symptomen van faalangst:

Fysieke symptomen

• Zweten: Overmatig zweten is een veelvoorkomend symptoom van faalangst, vooral in sociale of prestatiegerichte situaties.
• Hartkloppingen: Faalangst kan leiden tot een snelle of onregelmatige hartslag, wat vaak wordt gevoeld als hartkloppingen.
• Trillen: Dit kan zichtbaar zijn (zoals trillen van handen) of intern worden gevoeld.
• Maagklachten: Dit kan variëren van lichte misselijkheid tot ernstige buikpijn en spijsverteringsproblemen.
• Hoofdpijn: Stress en angst kunnen vaak leiden tot spanningshoofdpijn.
• Vermoeidheid: Dit kan te maken hebben met de stress die faalangst veroorzaakt, maar ook met de verstoring van de slaap die angst vaak veroorzaakt.

Psychologische en gedragssymptomen

• Concentratieproblemen: Angst kan het moeilijk maken om zich te concentreren, wat met name problematisch kan zijn in een academische of werkomgeving.
• Negatief denken: Dit kan zich uiten als catastrofale gedachten over wat er zal gebeuren als je faalt, of constante zelfkritiek.
• Uitstelgedrag: Veel mensen met faalangst hebben de neiging taken uit te stellen omdat ze bang zijn dat ze niet in staat zullen zijn om ze naar behoren uit te voeren.
• Vermijdingsgedrag: In ernstige gevallen kan faalangst leiden tot het volledig vermijden van bepaalde situaties of taken.
• Lage zelfwaardering: Door constant te vrezen voor falen, kunnen mensen met faalangst uiteindelijk een laag zelfbeeld en weinig vertrouwen in hun eigen vaardigheden ontwikkelen.
• Slaapproblemen: Dit kan variëren van moeilijk in slaap vallen tot vaak wakker worden gedurende de nacht, met zorgen of angsten over aankomende taken of evenementen.

Als je merkt dat je veel van deze symptomen ervaart, en ze hebben een negatieve invloed op je leven, kan het nuttig zijn om professionele hulp te zoeken. Een psycholoog of therapeut kan je helpen strategieën te ontwikkelen om met je faalangst om te gaan.

Wat veroorzaakt faalangst?

Er zijn veel oorzaken van faalangst, die variëren van individu tot individu. Factoren zoals vroegere ervaringen met mislukkingen, hoge verwachtingen van anderen, perfectionisme, en negatief zelfbeeld kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van faalangst. Bovendien kan de manier waarop de samenleving succes en mislukking percipieert, druk uitoefenen op individuen om altijd te presteren en te voldoen aan hoge normen, wat faalangst kan verergeren.

De effecten van faalangst

Faalangst kan een breed scala aan negatieve effecten hebben. Dit kan variëren van fysieke symptomen zoals hartkloppingen, zweten, misselijkheid, tot psychologische effecten zoals concentratieproblemen, uitstelgedrag, en zelfs depressieve symptomen. Op de lange termijn kan het iemands zelfvertrouwen en gevoel van eigenwaarde ernstig ondermijnen, waardoor het steeds moeilijker wordt om aan nieuwe taken of uitdagingen te beginnen.

Aanleg om te falen?

Nee, je wordt niet met faalangst geboren. Wel kun je er aanleg voor hebben. Ben je als kind heel gemakkelijk? Of juist heel precies? Hoe je ouders, boertjes, zusjes, familie, school en dergelijke op die eigenschappen reageren, kan uiteindelijk een positief of negatief effect hebben. Zijn de reacties op je doen en laten negatief? Dan bestaat de kans dat je bang wordt om fouten te maken. Je zelfvertrouwen neemt af. Je gaat twijfelen aan je eigen kwaliteiten en capaciteiten met als gevolg dat negatief denken over je eigen kunnen de overhand neemt. De angst om te falen als je bijvoorbeeld een prestatie moet leveren, ligt dan al snel op de loer. Meestal krijgen mensen al op jonge leeftijd last van faalangst.

Gedrag kopiëren

De een is banger dan de ander, dat is niets nieuws. Datzelfde geldt voor mensen met last van faalangst. Je kunt het van huis uit meekrijgen. Bijvoorbeeld omdat je vader of moeder bang is om te mislukken. Je ziet hoe zij reageren op of omgaan met verlies, tegenslagen enzovoort. Is dat gestrest of paniekerig? De kans is aanwezig dat je als kind dat gedrag kopieert en dat ziet als norm. Het geloven in jezelf en wat je kunt, wordt dan negatief beïnvloedt. Trouwens het werkt natuurlijk ook andersom. Zie je dat het niet erg is om een fout te maken, dan prent je dat in je hoofd en is er niets aan de hand.

Faalangst bij kinderen

Faalangst bij kinderen komt vaak voor, vooral rond schoolgerelateerde prestaties. Het kan worden veroorzaakt door factoren zoals hoge verwachtingen van ouders of leraren, pesten of zelfs door het kind zelf die de druk voelt om te presteren.

Kinderen die faalangst ervaren kunnen symptomen vertonen zoals buikpijn of hoofdpijn op schooldagen, nachtmerries over school, weigering om naar school te gaan, of extreme zorgen over het maken van fouten of het niet halen van cijfers. Het kan ook leiden tot vermijdingsgedrag, waarbij kinderen bepaalde activiteiten of taken vermijden uit angst om te falen.

Ouders en leerkrachten kunnen een belangrijke rol spelen bij het helpen van kinderen omgaan met faalangst. Dit kan onder andere door het aanmoedigen van een growth mindset, het normaliseren van fouten als een deel van het leerproces, en door het kind te helpen realistische doelen te stellen. Het kan ook nuttig zijn om professionele hulp te zoeken, zoals een kinderpsycholoog of -therapeut, als de angst van het kind zijn of haar dagelijkse leven ernstig beïnvloedt.

Faalangst bij volwassenen

Bij volwassenen kan faalangst zich manifesteren in verschillende aspecten van het leven, zoals werk, relaties, en persoonlijke doelen. Volwassenen met faalangst kunnen vaak perfectionistisch zijn en hoge, soms onrealistische verwachtingen van zichzelf hebben. Ze kunnen ook de neiging hebben om succes te minimaliseren en zich in plaats daarvan te concentreren op eventuele tekortkomingen of fouten.

Faalangst bij volwassenen kan leiden tot symptomen zoals uitstelgedrag, voortdurende zelfkritiek, fysieke symptomen van stress, en in sommige gevallen, depressie of angststoornissen. Het kan ook invloed hebben op de carrièreontwikkeling van een persoon, omdat de angst voor falen hen ervan kan weerhouden nieuwe kansen na te streven of initiatief te tonen.

Om faalangst bij volwassenen aan te pakken, kunnen technieken zoals cognitieve gedragstherapie, mindfulness, en stressmanagementstrategieën nuttig zijn. Het kan ook waardevol zijn om te werken aan het opbouwen van een positiever zelfbeeld en het ontwikkelen van gezonde copingstrategieën. Professionele hulp, zoals een psycholoog of therapeut, kan ook waardevol zijn voor volwassenen die worstelen met ernstige faalangst.

Gezin en last van faalangst

Hoe je als gezin omgaat met prestaties, verwachtingen, fouten en dergelijke is ook belangrijk. Geef je je kind een taakje dat te hoog gegrepen is? En is je reactie bij het mislukken ervan één vol onbegrip en teleurstelling? Neem je taken van je kind over, omdat je denkt dat hij of zij het niet kan? Of: reageer je boos en verwijtend op fouten van je kind? In alle drie de gevallen ontneem je je kind de mogelijkheid om wel een keertje succesvol te zijn. Dat is jammer, want deze ervaringen zetten zich vast in de belevingswereld van je kind en ondermijnen mogelijk het zelfvertrouwen. Stimuleer je je kind positief en geef je het de ruimte dingen te ondernemen? Dan krijgt het de mogelijkheid zelfvertrouwen op te doen in diverse omstandigheden. En dat is alleen maar prettig, want het is niet bang voor negatieve reacties.

School en faalangst

Behalve aanleg en de rol van de ouders kan ook de school faalangst in de hand werken. Een school stelt immers vaak eisen aan kinderen en vraagt prestaties te leveren. Ligt de nadruk bij de beoordeling hiervan op de fouten die zijn gemaakt en niet op wat wel goed is gedaan? Dan kan dat ervoor zorgen dat het zelfvertrouwen van een kind een behoorlijke deuk oploopt. Blijft dit voortduren? Een kind kan vervolgens steeds meer aan zichzelf gaan twijfelen en/of is bang anderen teleur te stellen. Het resultaat? Het kind gaat zich minderwaardig voelen en is bang om te mislukken. Het gevolg kan zijn dat een kind op voorhand al gaat denken: ik kan het niet en daar ook naar handelt. Een kindercoach of jongerencoach kan bij kinderen met last van faalangst helpen.

Werk en faalangst

Overigens kun je ook op latere leeftijd last van faalangst krijgen. Vaak gebeurt dat door je werk. Bijvoorbeeld als je werkgever prestaties leveren als topprioriteit heeft en uitsluitend successen roemt. Ben je daar gevoelig voor dan kan dat een zware druk op je leggen. Je kwaliteiten, capaciteiten en inzet zijn in die situatie ondergeschikt aan het eindresultaat, de geleverde prestatie. Als dit gebeurt, kan dat je enorm belasten en resulteren in angst om te falen; mislukken of teleurstellen.

Cognitieve faalangst

Cognitieve faalangst heeft te maken met situaties waarin iemand moet presteren in een academische of cognitieve context, zoals het maken van een test of het geven van een presentatie. Deze vorm van faalangst kan leiden tot negatieve gedachten en overtuigingen over het eigen vermogen om te presteren. Het kan ook fysieke symptomen veroorzaken zoals hartkloppingen, zweten, of maagproblemen.

Cognitieve gedragstherapie kan zeer nuttig zijn bij het aanpakken van cognitieve faalangst. Het kan individuen helpen hun negatieve denkpatronen te identificeren en te veranderen, en hen strategieën aanleren om hun angst te beheersen. Daarnaast kan het nuttig zijn om technieken zoals ontspanningsoefeningen en mindfulness te gebruiken om de fysieke symptomen van angst te verminderen.

Sociale faalangst

Sociale faalangst is gerelateerd aan angst om te falen of negatief beoordeeld te worden in sociale situaties. Dit kan bijvoorbeeld zijn tijdens een sollicitatiegesprek, een date, of zelfs tijdens alledaagse interacties met collega's of vrienden. Mensen met sociale faalangst hebben vaak angst voor afwijzing of kritiek, en kunnen extreme druk voelen om op een bepaalde manier te presteren of zich te gedragen.

Sociale faalangst kan worden aangepakt door middel van technieken zoals exposure-therapie, waarbij individuen geleidelijk worden blootgesteld aan de situaties die zij vrezen in een veilige en gecontroleerde omgeving. Andere strategieën kunnen het verbeteren van sociale vaardigheden, het werken aan het zelfvertrouwen en het leren omgaan met kritiek omvatten.

Technieken om faalangst te overwinnen

Het goede nieuws is dat er verschillende technieken zijn om faalangst te overwinnen. Hier zijn enkele van de meest effectieve:

1. Cognitieve gedragstherapie (CGT): CGT helpt individuen hun negatieve gedachtepatronen te identificeren en uit te dagen. Dit kan helpen bij het omgaan met de onrealistische verwachtingen en negatieve zelfbeeld dat faalangst kan veroorzaken.
2. Ontspanningstechnieken: Technieken zoals diepe ademhaling, progressieve spierontspanning en meditatie kunnen helpen om de fysieke symptomen van faalangst te verminderen.
3. Mindset-verandering: Leren om mislukking te zien als een kans om te leren in plaats van als een persoonlijk tekort kan een grote impact hebben op hoe je met faalangst omgaat. Dit wordt ook wel een "growth mindset" genoemd.
4. Zelfzorg: Zorg ervoor dat je genoeg slaapt, gezond eet en regelmatig beweegt. Deze eenvoudige zelfzorgactiviteiten kunnen je helpen om beter met stress om te gaan en je algehele stemming te verbeteren.

Faalangst behandelen

Als faalangst ernstig genoeg is om het dagelijks functioneren of de kwaliteit van leven te beïnvloeden, kan het nuttig zijn om professionele hulp te zoeken. Psychologen en therapeuten zijn getraind om verschillende vormen van angst aan te pakken, waaronder faalangst.

Cognitieve gedragstherapie is een van de meest effectieve behandelingen voor faalangst. Het helpt individuen hun negatieve gedachten en overtuigingen te identificeren en te veranderen, en leert hen strategieën om hun angst te beheersen. Daarnaast kunnen medicatie, ontspanningsoefeningen, en andere vormen van therapie ook nuttig zijn, afhankelijk van de individuele behoeften van de persoon.

Het is belangrijk om te onthouden dat hulp zoeken voor faalangst een teken van kracht is, geen zwakte. Met de juiste hulp en ondersteuning, is het mogelijk om faalangst te overwinnen en een meer zelfverzekerde, vervullende levensstijl te leiden.

In conclusie, faalangst kan een verlammend probleem zijn dat het vermogen van een individu om te presteren en van het leven te genieten kan beperken. Echter, met de juiste strategieën en ondersteuning, is het mogelijk om faalangst te overwinnen en een meer voldoeninggevend, minder angstig leven te leiden. Zoek altijd professionele hulp als je het gevoel hebt dat je faalangst te overweldigend wordt.