Waarom relaties geen gedoe hoeven te zijn (met Paulien Timmer)

Wie is Paulien Timmer?

We hebben vandaag weer een hele leuke leuke gast in onze studio, namelijk Paulien Timmer! Paulien is expert op heel veel gebieden, maar vooral op het gebied van relaties.

Wie is Paulien Timmer? We kunnen het bijna niet voorstellen dat je haar nog niet kent. Maar mocht dat toch zo zijn, kun je meer over haar lezen op haar website. Met dit interview gaan we het namelijk niet over de algemeenheden hebben, maar duiken we meteen de diepte in.

Waarom zijn relaties vaak zo’n gedoe?

“We zitten in een tijd waarin we relaties pas net beginnen te begrijpen. We snappen pas net waar alle pijn, al het gedoe en alle triggers vandaan komen. Ook leren we steeds meer over de patronen waar mensen steeds weer in vallen en waarom het allemaal zo stroef kan gaan.

Lange tijd buffelden we gewoon door dit alles heen. We dachten dat het vooral aan de partner lag. Nu zitten we in een tijd waarin we steeds meer door beginnen te krijgen hoe relaties werken.”

Waar ligt dat dan aan? Dat we dat nu pas doorkrijgen na duizenden jaren menselijke beschaving?

“Wie weet hebben mensen het in het verleden ook wel doorgehad. We komen nu uit de emotional dark ages. Tot nu toe werden emoties onderdrukt en niet begrepen. Tegenwoordig begrijpen we dat steeds meer. Er is ook steeds meer onderzoek naar hechtingsstijlen. Deze hechtingsstijlen zijn de basis om te begrijpen wat er gebeurt in je relatie en om jezelf te helen. Het hoeft namelijk geen gedoe te zijn.”

Was sich liebt, das neckt sich, zeggen ze in het Duits. Je kunt niet met en niet zonder elkaar. Een collega van jou, Jan Geurtz heeft er ook veel boeken over geschreven, zoals ‘Bevrijd door liefde’ en ‘Verslaafd aan Liefde’. Net als jouw boeken zijn het ook bestsellers. Er is heel veel honger naar informatie over de liefde. In Nederland zijn 96 echtscheidingen per dag. Wat doen we verkeerd? Waar gaat het mis?

“Het doet zoveel pijn als een relatie niet goed gaat. Dat is waarom er zoveel honger naar is. Het komt heel dichtbij. Als het niet goed gaat, is dat gewoon ontzettend pijnlijk. Waarom dat zo is, is niet in één zin te vatten.

Het heeft sterk te maken met het beeld dat veel mensen hebben van liefde. Dat beeld is sterk ingegeven door de media en klopt niet. Mensen krijgen het idee dat het allemaal vanzelf moet gaan. Of dat het makkelijk gaat als je de ware ontmoet.

Voor mijn eerste boek heb ik 100 stellen geïnterviewd die 40 jaar gelukkig getrouwd waren. Niemand van hen zei dat het makkelijk ging. Ze hebben eraan gewerkt.”

Geloof in de ware

“Ik geloof absoluut in ware liefde. Maar dat betekent niet dat je dat in één persoon vindt. Ik geloof dat je absoluut een ware liefde relatie kunt ontwikkelen.

Om ware liefde te vinden, moet je bereid zijn om je angsten aan te gaan, je eigen patronen te bekijken en te helen op een dieper niveau. Hiervoor waren mensen daar niet toe bereid. Ook hadden we er nog niet de tools en skills voor. Wanneer je het werk doet, wordt het mogelijk om de ware liefde te ervaren.”

Een van de uitspraken die ik (Albert) ooit gehoord heb, is “Liefde is niet omdat, maar liefde is ondanks”. In de westerse maatschappij gaat er ontzettend veel mis op het gebied van liefde en relaties. Mensen zeggen: “Ik hou van hem of haar omdat… knap, talent, aantrekkelijk, geld. Maar ondanks dat hij zijn sokken laat slingeren, het vuil niet buiten zet, de dop niet op de tube tandpasta draait.” 

Kom je dat vaak tegen? Zijn mensen bereid te snappen dat het niet met de ander te maken heeft, maar dat het hun eigen frustratie is? 

“Ja. Elke relatie gaat door fases heen. En dit is ook een fase. Je leert om de ander te accepteren. Ook daarbij hebben mensen het idee dat het al vanaf het begin aanwezig moet zijn. Anders zit het niet goed. Terwijl het eigenlijk heel erg te maken heeft met wat je over jezelf denkt.

De mate waarin jij gelooft dat je geaccepteerd wordt door de wereld is de mate waarin je je partner kan accepteren. Dus hoe meer je jezelf accepteert en gelooft dat jij er mag zijn zoals je bent, hoe meer je je partner kunt accepteren.

De ‘ondanks’ is een hele mooie brug naar alleen maar meer liefde.”

Hoe krijg je dat beeld omgedraaid? Veel mensen lopen erop vast. 

“Stop met romantische films kijken. Ze zijn heel leuk, maar weet dat het alleen maar entertainment is. Relaties gaan niet altijd zoals je het in films ziet.

Daarnaast is het belangrijk dat je de patronen leert kennen. Er zijn verschillende patronen binnen relaties. Wanneer je deze patronen ziet, herken je wat er gebeurt en weet je ook hoe een veilige en gezonde relatie eruit ziet.

Veiligheid en gezondheid zijn de basis voor een gelukkige relatie. Dankzij deze basis kom je uiteindelijk in de ‘bliss’ fase. In deze fase ervaar je een soort verliefdheid, maar dan zonder de onzekerheid.”

Is een relatie altijd hard werken?

Het klinkt heel aantrekkelijk dat een relatie vanzelf zou moeten gaan. Wat als je iemand tegenkomt en je hebt allebei het idee dat je er hard voor moet werken? Zou je dan wel bij elkaar moeten zijn?

“Soms heeft het te maken met de partnerkeuze, maar vaak heeft het ook te maken met je eigen patronen en je eigen overtuigingen. Misschien herken je bij jezelf een patroon waarbij je steeds in een relatie komt waarin het vanaf het begin al stroef gaat. Je loopt tegen van alles aan. Het is dan enorm de moeite waard om daarnaar te kijken. Moeilijke keuzes maken en je angsten aangaan zorgt er dan voor dat het uiteindelijk makkelijker wordt. Als je blijft willen dat het makkelijk gaat, blijf je het juist moeilijk hebben.”

Ligt het aan de ander of aan jezelf?

Waar ligt de grens denk je? Je wilt het niet als een sociaal experiment voor jezelf zien, waarbij je een relatie gebruikt om jezelf te ontwikkelen.

Als ik (Tonny) jouw materie bekijk, is de kern die ik hieruit haal dat je het bij jezelf moet zoeken. Dat je niet denkt ‘ik vind hem niet meer leuk, want hij doet dit of hij is zo’, maar dat je kijkt wat er in jou zit waardoor je je eraan stoort. Of wat er in jou zit dat je zou kunnen veranderen.

Dat klinkt als een moral high ground waarin je alles op jezelf betrekt en jezelf verandert om het op te lossen. Maar waar ligt de grens tussen alles bij jezelf willen oplossen en blijven hangen in een relatie waar je niet in zou moeten zitten?

“Het is absoluut een valkuil dat je werkelijk alles op jezelf gaat betrekken. Sommige mensen geven hun partner overal de schuld van. De partner moet veranderen en dan voel jij je gelukkiger. Aan de andere kant zijn er mensen die alles op zichzelf betrekken. Ze hebben het gevoel dat ze zelf moeten veranderen.

Het helpt om te weten hoe een gezonde en veilige relatie eruit ziet. Dan weet je dat je aan jouw kant alles doet wat je kunt. Werkt het dan nog steeds niet? Dan kun je daar je conclusies uit halen.

Waar het bijvoorbeeld over gaat, is dat je op een kwetsbare manier je behoeften durft te communiceren. Dat is voor veel mensen ontzettend moeilijk. Ze weten niet eens wat hun behoeften zijn. Om dat ook nog te communiceren en je kwetsbaar op te stellen, dat is super eng. Als je dat doet en er verandert helemaal niets, dan weet je dat er een probleem is.”

4 Hechtingsstijlen

We komen nu in de richting van het onderwerp hechtingsstijlen. Sommige mensen willen zich helemaal niet hechten. Ze voelen zich de ‘happy single’ en hebben helemaal geen relatie nodig. 

Toch, als ik (Albert) kijk naar de mensen die ik tegenkom, vinden zij het heel fijn om iemand naast zich te hebben in het leven. Daarom willen ze het toch nog eens proberen. Dan loop je tegen de hechtingsstijlen aan. Zou je daar iets over kunnen vertellen?

“Absoluut. Hier kan ik uren over praten. Maar ik zal het kort houden. Er zijn vier hechtingsstijlen en die zorgen voor verschillende patronen.

Veilig gehecht

De meeste mensen (50% - 60%) zijn veilig gehecht. Dat betekent dat ze geloven dat de liefde er voor ze is. Ze hebben de tools en skills om zich kwetsbaar op te stellen, een relatie aan te gaan en iemand dichtbij te laten komen. Maar ze vinden het ook oké om hun eigen ruimte in te nemen.

De drie overige stijlen zijn onveilige hechtingsstijlen.

Angstige hechtingsstijl

Je hebt de angstige hechtingsstijl. Mensen met deze hechtingsstijl willen alleen maar bij elkaar zijn. Je bent alleen maar op romantiek gericht en wilt het liefst één worden met de ander. Je wilt dat de ander nooit weggaat en zich nooit terugtrekt. Als dat wel gebeurt, raak je in paniek. Het kan heel heftig zijn als je deze hechtingsstijl dominant hebt. Als de ander je geen bevestiging geeft, kun je het gevoel hebben dat je doodgaat.

Vermijdende hechtingsstijl

Totaal tegenover de angstige hechtingsstijl staat de vermijdende hechtingsstijl. Mensen met deze hechtingsstijl geloven dat ze niet per se iemand nodig hebben: de 'happy single' die je eerder noemde. Relaties worden ervaren als maar een gedoe. Mensen met deze hechtingsstijl vinden het moeilijk om verbinding aan te gaan en zich kwetsbaar op te stellen. Ze weten ook niet zo goed wat ze uit relaties krijgen, want dat hebben ze nooit goed geleerd. In plaats daarvan hebben ze geleerd om hun behoeftes en emoties te onderdrukken.

Gedesoriënteerde hechtingsstijl

Ten slotte is er de gedesoriënteerde hechtingsstijl. Hier is niet veel over bekend. Dit is de meest intense en verwarrende hechtingsstijl waarbij je hele hoge pieken en dalen hebt. Je zit ofwel in een toxische relatie die heel ongezond is. Of als je in een veilige relatie zit, raak je in de war van je gevoel. Je gaat heel intens twijfelen. Moet ik niet anders zijn? Klopt het wel 100%?

Heel kort zijn dat de vier hechtingsstijlen die leiden tot bepaalde patronen.”

De tweede en derde zou je verlatingsangst en bindingsangst noemen? 

“Klopt, de angstige hechtingsstijl leidt tot verlatingsangst. De vermijdende hechtingsstijl tot bindingsangst. En de gedesoriënteerde hechtingsstijl leidt tot verbindingsangst. Daar was nog geen woord voor, maar het is net zo goed een patroon als bindingsangst en verlatingsangst.”

Ben je altijd één type en heb je één stijl? Of loopt het door elkaar heen?

“Je hebt nooit 100% één hechtingsstijl. Er is altijd een combinatie. Het kan ook afhankelijk zijn van de situatie. Misschien voel je je in vriendschappen veilig, maar komt in relaties de angstige hechtingsstijl naar voren. En in je werk ben je juist vermijdend. Je kunt op verschillende gebieden verschillende hechtingsstijlen herkennen. Meestal heb je wel een dominante hechtingsstijl. Je neigt vaak naar een bepaald coping mechanisme.”

Wat is mijn hechtingsstijl?

“Je kunt bijvoorbeeld de hechtingsstijlen quiz doen. Maar de meeste mensen die een korte omschrijving van de verschillende hechtingsstijlen horen, herkennen zich al wel ergens in. Of ze herkennen hun partner juist ergens in. Het helpt al enorm om erover te leren.”

Het kan natuurlijk dat je in een relatie zit waarin de ene bindingsangst heeft en de ander verlatingsangst. Zie je dat in die stijlen ook terug? Dat het bijna polair is aan elkaar.

“Zeker de onveilige hechtingsstijlen werken op een bepaalde manier op elkaar in en trekken elkaar ook aan. Dat is eigenlijk heel gek. Allemaal hebben we behoefte aan die veiligheid en stabiliteit. Alleen voelt dat voor sommige hechtingsstijlen niet zo bekend. Het voelt juist dreigend.

Stel, je hebt een onveilige stijl en komt iemand tegen die veilig gehecht is en wel in staat is om de verbinding aan te gaan en een veilige gezonde relatie te bouwen. Dan denk je niet: ‘dat is veilig en dat wil ik niet’. Maar je vindt de ander gewoon niet interessant. Misschien zelfs een beetje saai.

Mensen met een onveilige hechtingsstijl voelen zich vaak aangetrokken tot anderen met een onveilige stijl. Ergens voelt dat vertrouwd. Vaak verwarren we dat vertrouwen in een ander, hoe ga je ermee om?"

De angstige hechtingsstijl in combinatie met de vermijdende hechtingsstijl is een hele bekende dynamiek. Een partner heeft de neiging zich terug te trekken en zich af te sluiten. De ander gaat alleen maar meer trekken en zoekt naar meer bevestiging en verbinding. Dat is een hele vervelende dynamiek om in te zitten.”

Dynamiek in de hechtingsstijl

“Daar is heling voor nodig. Je moet allebei bereid zijn om ernaar te kijken en allebei geduld hebben met elkaar.”

Ik kan me voorstellen dat als je allebei verlatingsangst hebt, dat zichzelf wel oplost? Dan blijf je wel bij elkaar. Als je allebei bindingsangst hebt, lost het probleem zichzelf ook op?

Maar als de een verlatingsangst heeft en de ander bindingsangst… degene met bindingsangst trekt zich dan steeds verder terug naarmate de ander dichter naar je toe komt. De angsten versterken elkaar. Stoot je elkaar dan op een gegeven moment niet af?

“Dat kan gebeuren. Maar als je twee partners hebt met een angstige hechtingsstijl, betekent dat absoluut niet dat het werkt. Dan zou het allemaal perfect zijn... Je hoeft alleen maar iemand met je eigen hechtingsstijl te zoeken en dan is het opgelost. Helaas werkt dat niet.

Iemand met een angstige hechtingsstijl heeft bijvoorbeeld de kernovertuiging dat hij de ander niet waard is. Stel dat je iemand hebt die helemaal voor je gaat en alles voor je wil doen. Het enige wat jouw angstige brein dan denkt, is: ‘Dit klopt niet. Dit kan niet waar zijn. Dit kan niet voor mij zijn.’

Twee vermijdende bij elkaar werkt ook lang niet altijd. Aan de ene kant onderdrukt degene met de vermijdende hechtingsstijl zijn behoeftes. Hij maakt zichzelf wijs geen relatie nodig te hebben. Toch is er een diep verlangen naar connectie. Dat is nu eenmaal de menselijke aard. Ze hebben alleen niet de skills om ermee om te gaan.”

Hoe zit dat met Tinder?

Waar ik (Albert) dan benieuwd naar ben. Er zijn natuurlijk veel datingsites, zoals Tinder. Zijn dat toevalstreffers? En hoe worden die patronen zichtbaar? Of moet je van tevoren jouw quiz doen, dat in je profiel zetten en daarmee het internet op gaan? 

“Dat zou een interessant experiment zijn in kwetsbaarheid. Je kunt op allerlei manieren iemand ontmoeten. Ook via een datingsite. Uiteindelijk komt het er toch op neer dat je contact met elkaar hebt en samen dingen gaat uitzoeken.

Waar je de hechtingsstijlen uiteindelijk in gaat merken is in het contact met de ander. Vooral als je gaat daten.”

En is er een bepaalde fase? In het begin is er bijvoorbeeld de verliefde fase waarin er nog niet zoveel aan de hand is. Komt de hechtingsstijl in een bepaalde periode naar voren?

“Dat kun je heel exact zeggen. Verschillende hechtingsstijlen zijn verschillend in de verschillende fases. Er zijn vijf, zes, zeven fases.

Datingfase

De eerste fase is de datingfase. Daarin leer je elkaar kennen. De vermijdende hechtingsstijl wil hier zo lang mogelijk in blijven. Geen commitment, maar wel elkaar leren kennen. De angstige hechtingsstijl kan niet snel genoeg naar de honeymoon fase waarin