Beperkende overtuigingen: Hoe kom je er van af?
Beperkende overtuigingen: Hoe kom je er van af?
“Hoe kom je los van diepgewortelde overtuigingen die belemmerend zijn in je leven? En kan dat überhaupt? Via de podcast realiseerde ik me dat ik de overtuiging heb een hele slechte moeder te zijn. Dat dacht ik al voordat ik moeder was. Ik legde een behoorlijke druk op mezelf en een foutje is direct bevestigd. Dan denk ik: ‘Zie je nu wel’.”
Deze vraag kregen we binnen voor onze podcast. Hier gaan we in dit artikel op induiken.
Hoe overtuigingen worden geboren
Iedereen maakt in zijn leven momenten mee die emotioneel zwaar beladen zijn. Je wordt tamelijk onschuldig geboren. Het blijft de vraag of bepaalde dingen in je DNA zitten of voortkomen uit je opvoeding. Maar je kunt er vanuit gaan dat je bij je geboorte redelijk blanco bent.
In je opvoeding gaat het een hele tijd goed. Je bent geliefd, krijgt te eten en hebt de volle aandacht. Maar ooit komt er een moment dat je niet alle aandacht krijgt. Of dat je moet gaan concurreren met je broertjes en zusjes. Ook ga je op een gegeven moment naar school, waar je wordt beoordeeld.
Vroeg of laat kom je in een emotionele situatie van angst, boosheid of verdriet terecht. Je trekt een conclusie. Bijvoorbeeld: ‘Ben ik wel goed genoeg?’ Of misschien denk je: ‘Er mankeert iets aan mij’ of ‘Anderen doen het beter dan ik’.
Nadat je een conclusie getrokken hebt over jezelf, kom je terecht in de volgende stap: perceptie. Je gaat overal om je heen situaties zien die lijken op situaties waarin je het niet goed doet of niet goed genoeg bent.
Dan komt stap drie: een emotionele reactie. Je wordt boos, verdrietig of angstig. Misschien word je bang om iets van jezelf te laten zien. Vervolgens krijg je daar weer gedachten over. Je gaat piekeren over jezelf: ‘Wat als het niet goed gaat?’ Hierdoor ga je je onzeker gedragen.
Daarmee komen we bij de laatste stap: gedrag. Je blijft onder het maaiveld en wilt niet zichtbaar zijn voor de buitenwereld. Zo versterk je je belemmerende overtuigingen.
Nadat je een kernovertuiging hebt gevormd, komt er een hele cirkel op gang. Je blijft je eigen belemmerende overtuigingen bevestigen.
Jouw mening over jezelf wordt andermans werkelijkheid
Les Brown, een Amerikaanse succesgoeroe, staat onder andere bekend vanwege zijn verhaal over belemmerende overtuigingen. In zijn speeches vertelt hij over hoe hij vroeger een wat achtergesteld kind was. Hij zei ooit tegen een docent: “I’m mentally retarded.” Waarop deze antwoordde: “Someone’s opinion of you does not have to become your reality.”
Andermans mening hoeft niet jouw werkelijkheid te zijn. Maar jouw mening over jezelf wordt vaak wel andermans werkelijkheid. Hoe jij je voelt over jezelf - ik ben niet goed genoeg, niet knap genoeg, niet rijk genoeg, niet slim genoeg, niet sterk genoeg - is hoe je je ook gaat gedragen. Dat gedrag versterkt je eigen gevoel en is ook wat de buitenwereld ziet. Andere mensen gaan jou zo ervaren en geven jou hierdoor de bevestiging dat je inderdaad zo bent.
Uiteindelijk doe je het allemaal zelf. Dat is het frustrerende. Gelukkig kun je het ook doorbreken. Jouw overtuigingen over jezelf zijn je grootste zwakte, maar tegelijkertijd ook je grootste kracht. Er zit iets magisch in.
Bewijs dat jouw belemmerende overtuigingen niet waar zijn
Jouw kernovertuiging brengt je steeds weer in situaties waarin je de kans krijgt om het tegenovergestelde te bewijzen. Of het in ieder geval te laten zien aan jezelf.
Om aan je kernovertuigingen te werken, kun je aan persoonlijke ontwikkeling doen. Vraag je af: Wie ben ik nu eigenlijk? Is alles niet goed aan mij? Of is een deel niet goed aan mij? En hoe werkt dat precies? Ben ik wel oké met mezelf?
Veel mensen willen rust, ruimte en vrijheid. Maar wat ze eigenlijk willen is vrijkomen van hun belemmerende overtuiging. Waarom wil je vrijheid? Waarschijnlijk omdat je jezelf nog veel dingen oplegt die je moet van jezelf. Waarom moet je dat? Waarschijnlijk omdat je het idee hebt dat je niet goed genoeg bent.
Wie zou jij zijn zonder je belemmerende overtuigingen? Daar zit de magie van het leven. Wanneer ben je klaar met de les die je belemmerende overtuigingen je geven? En wanneer ga je geloven dat je oké bent?
Ben ik niet te oud?
Sommige mensen denken dat ze te oud zijn om iets te doen. Of ze denken juist dat ze te jong zijn.
Albert denkt dat soms ook. Laatst vroeg onze mastermind groep of hij mee ging naar de gym. De gemiddelde leeftijd in de groep hangt rond de 35 en iedereen is fanatiek met sporten bezig. Daarom vroeg Albert zich af: ‘Ben ik niet te oud om mee te gaan?’ Er kwamen allemaal belemmerende overtuigingen opzetten.
Toch besloot Albert om niet te luisteren naar deze overtuigingen. Hij bedacht zich: ‘Ik kan in mijn eigen tempo meedoen en mijn eigen gewichten bepalen’. Uiteindelijk vond hij het fantastisch om mee te gaan. Hij voelde zich weer zo jong. Als je je belemmerende overtuigingen gaat uitdagen, kun je enorm veel ruimte creëren voor jezelf.
Beperkende overtuigingen herkennen en erkennen
Alle succesvolle gedragsverandering begint bij het herkennen van het probleem. Om je belemmerende overtuigingen aan te pakken, moet je daarom eerst weten welke belemmerende overtuigingen je hebt. Erken het probleem ook. Je gaat je gedrag pas veranderen op het moment dat het te pijnlijk wordt om een bepaalde overtuiging nog langer in je leven te hebben. Als je er nog mee kunt leven, pak je het niet zo snel aan.
Je ziet dit heel duidelijk terug in het bekende verhaal van Dickens: A Christmas Carol. Het verhaal gaat over Scrooge, een hele rijke man die geen cent aan de armen geeft, zijn personeel uitbuit en geen vrienden heeft. Hij is niet van plan daar iets aan te veranderen.
Tot hij op een dag wordt ontvoerd door drie geesten. Eén laat hem zijn verleden zien, van toen hij nog vrolijk was. Een ander laat hem het heden zien, van wat er om hem heen gebeurt. Hij ziet hoe iemand die voor hem werkt geen geld heeft om zijn zieke kindje te genezen. De laatste geest laat hem zijn toekomst zien, hoe hij een hele eenzame dood tegemoet gaat. Hierdoor wordt de pijn heel erg uitvergroot. Zijn gedrag verandert vervolgens meteen. Hij is een compleet ander mens.
Zodra je wordt geconfronteerd met hoe groot de pijn eigenlijk is en hoe belemmerend jouw gedrag voor je leven is, weet je dat er iets moet veranderen. Daar begint het mee.
Een ander verhaal vertellen, makkelijker gezegd dan gedaan
Je vertelt jezelf een verhaal. Als je wilt, kun je jezelf ook een ander verhaal gaan vertellen. Dit is echter makkelijker gezegd dan gedaan.
Het woord ‘belemmerende overtuiging’ zegt het al. Je bent ervan overtuigd dat het zo is. Tonny heeft het ook veel ervaren in zijn jeugd. Hij komt uit een groot gezin en stond bekend als de kluns van de familie. Hij voelde zich minder intelligent dan de rest en was ook de meest vergeetachtige.
Als iemand binnen zijn bedrijf vraagt om Tonny te omschrijven, krijg je een heel ander beeld. Tonny heeft zijn belemmerende overtuiging doorbroken door in een andere omgeving te stappen. Wanneer hij weer terug bij zijn familie is, is hij weer de kluns. Dan gaat hij zich er weer naar gedragen en wordt hij daarin bevestigd.
Het grote probleem zit in het verhaal dat je jezelf vertelt. Jij hebt een overtuiging over jezelf en gedraagt je daarnaar. Vervolgens zie je daar in de wereld om je heen alleen maar bevestigingen van.
Je ziet de buitenwereld door jouw eigen bril
Misschien ken je het verhaal van Narcissus, afkomstig uit de Griekse mythologie. Narcissus was een hele mooie jongen die zo verliefd was op zichzelf dat hij elke dag op de rand van een vijver ging liggen om in het water naar de reflectie van zichzelf te staren. Hij keek steeds dieper in de reflectie van zijn eigen ogen dat hij in het water viel en verdronk.
Later breidde Oscar Wilde het verhaal verder uit: De dag na het overlijden van Narcissus komen de bosgodinnen aan bij het vijvertje waar Narcissus is verdronken. Ze merken dat het water zout is geworden. Ze vragen aan de vijver wat er aan de hand is en de vijver zegt: “Ik huil vanwege het overlijden van Narcissus.” De bosgodinnen begrijpen de pijn van de vijver: “Iedereen was verliefd op Narcissus. We zijn er allemaal kapot van dat we die prachtige man moeten missen.”
De vijver vraagt vervolgens: “Was Narcissus dan zo knap?”. “Ja natuurlijk, wie anders kan dat weten dan jij, die elke dag in zijn ogen heeft kunnen staren?” antwoorden de godinnen. Waarop de vijver zegt: “Ik huil om Narcissus, omdat ik elke dag in zijn ogen de weerspiegeling van mijn eigen schoonheid zag. Dat is nu weg.”
Dit verhaal is kenmerkend voor deze tijd. Als jij je social media app opent, zie je geen andere mensen, maar je ziet jezelf in andere mensen. Dat is ook hoe je naar de maatschappij kijkt. Je ziet jouw situatie in jouw omgeving. Je ziet het type auto waar je zelf in rijdt veel vaker dan auto’s die je niet kent. Selectieve perceptie heet dat in de psychologie.
Je bevestigt constant je eigen overtuigingen. Zowel de positieve als de negatieve. Als je leert om door een andere bril te kijken en jezelf een ander verhaal te vertellen, dan ga je op een gegeven moment ook de bevestiging van dat andere verhaal zien.
Zo onderzoek je je belemmerende overtuigingen
Iemand die heel goed snapt hoe je het verhaal dat je jezelf vertelt kunt veranderen, is Byron Katie. Zij heeft een heel mooi boek geschreven, genaamd: ‘Vier vragen die je leven veranderen’. Vaak ontdek je welke overtuigingen je hebt tijdens een stressvolle situatie. Neem dan de tijd om dit te onderzoeken, eventueel onder begeleiding van een coach of therapeut. Zo krijg je een helder beeld van welke belemmerende overtuigingen jij hebt.
- De eerste vraag die je jezelf volgens Byron Katie kunt stellen, is: “Is het waar?”
Misschien is je overtuiging voor een deel waar. Je hebt het in ieder geval altijd voor waar aangenomen.
- De tweede vraag is: “Kun je voor 100% zeker weten dat het onder alle omstandigheden altijd waar is?”
Misschien is iets in een bepaalde omgeving wel waar, maar in een andere omgeving helemaal niet.
- Vervolgens kun je je afvragen: “Hoe voel je je hierbij?”
Misschien voel je je er helemaal niet prettig onder, maar heb je het nu eenmaal voor waar aangenomen.
- De laatste vraag is: “Wie zou je zijn zonder die overtuiging?”
Negen van de tien keer merk je: dat zou wel fijn zijn. Als ik niet meer de overtuiging zou hebben dat ik niet goed genoeg zou zijn. Dat ik te jong of te oud bent. Niet genoeg gestudeerd heb, niet geliefd ben.
Wanneer je je dat hebt gerealiseerd, kun je het voorzichtig gaan toetsen in je omgeving. Of je probeert het uit. Misschien merk je dat je in een andere omgeving een hele andere perceptie hebt over jezelf. Dat kan je meer zelfvertrouwen geven.
Belemmerende overtuigingen doorbreken met het ABC-model
Er zijn ook nog andere methodes die je kunt uitproberen om jouw overtuigingen te doorbreken. Een bekende methode is rationele emotieve training. Deze therapie draait om het ABC-model:
Aanname: je kijkt naar de wereld
Bril: hoe kijk je naar de wereld?
Consequentie: wat is de consequentie van jouw kijk op de wereld?
Dit is de volgorde die je in je hoofd doorloopt. Om dit te doorbreken, kun je eens een andere bril op zetten. Je kijkt vanuit een bepaald perspectief. Maar hoe ziet de wereld eruit als je er op een andere manier naar kijkt?
Vaak komen mensen in gestreste toestand naar Albert toe, omdat hun belemmerende overtuiging vast is gaan zitten in hun systeem. Ze ervaren stress en hebben lichamelijke of psychische klachten. Het enige wat Albert dan hoeft te doen, is dingen in een ander perspectief zetten. Mensen krijgen daardoor weer het gevoel dat ze een keuzemogelijkheid hebben. Ze kunnen doorgaan met hun belemmerende overtuiging of ze zetten er een andere overtuiging tegenover. Zo ontstaat er ruimte.
Belemmerende overtuigingen overwinnen met affirmaties
We hebben het gehad over rationele emotieve training en de methode van Byron Katie. Een derde methode die veel gebruikt wordt, is affirmaties. Een beperkende overtuiging is in feite een zin die je voortdurend tegen jezelf zegt. Bijvoorbeeld: “Ik ben niet goed genoeg.” Dan heb je een negatieve affirmatie. Een zin die je alsmaar blijft herhalen. Of een negatieve mantra die je steeds weer tegen jezelf zegt.
Je kunt daar ook een positieve affirmatie tegenover zetten. Louise Hay zette dit met haar boek ‘Je kunt je leven helen’ heel duidelijk in de wereld. In Nederlands werkt de I AM Academy ook met affirmaties om jezelf letterlijk en figuurlijk op andere gedachten te brengen.
Met affirmaties kun je een ander doel voor jezelf stellen of een behoefte vervullen. Misschien heb je de behoefte om blij en ontspannen in de wereld te staan. Als je dat gaat visualiseren voor jezelf, hoe ziet dat er dan uit? Op basis daarvan kun je vervolgens een affirmatie bedenken. Bijvoorbeeld: “Ik ben goed zoals ik ben”. Of: “Ik ben een mooi mens.”
De laatste stap om je belemmerende overtuigingen tegen te gaan, is vooral: blijf doorademen. Als je een bevestiging ziet voor een van je overtuigingen, denk je misschien: ‘Zie je nu wel, er mankeert iets aan mij’. Je schiet in de stress en loopt het cirkeltje van emoties en gevoelens opnieuw af. Zo blijf je het gedrag vertonen en ga je er weer over piekeren.
Je wilt dat patroon op een gegeven moment doorbreken. Op elk punt in de cirkel kun je besluiten: het is genoeg geweest. Vanaf dat moment kun je jezelf een ander verhaal gaan vertellen.
