Hoe kun je stoppen met (snel) oordelen?

Hoe kun je stoppen met (snel) oordelen?

We hebben een uitdaging gekregen. Hoe kom je af van denken in goed en fout? Hoe kun je oordelen uitstellen of zelfs vermijden? “Knap als jullie dat in 20 minuutjes uitgelegd krijgen”, zegt de vraagsteller. Die uitdaging gaan we graag aan.

Oordelen is iets wat we allemaal doen. Probeer maar eens om 24 uur lang niet te oordelen. Over jezelf of over andere mensen. Het is ons nog nooit gelukt. Dat kan ook niet, want het is onmogelijk om niet te oordelen.

Wat is eigenlijk de rol van oordelen? Het ontstaat op het moment dat je gaat vergelijken met andere mensen. In elk mens zit het gevoel niet goed genoeg te zijn. Dat is een van de sterkste kernovertuigingen waar een mens mee kan rondlopen en ontstaat ergens in je jeugd.

Hoe gebeurtenissen in onze jeugd de bron zijn van oordelen

Tot je derde jaar heb je nog niet zoveel bewustzijn van de omgeving. Je hebt ook nog niet zoveel gedachten over jezelf en oordeelt nog niet. Op een moment heb je een mooie tekening gemaakt en rent daarmee de woonkamer binnen. Je houdt de tekening in de lucht en je omgeving zegt: “Oh, dat heb je mooi gemaakt.”

Maar als dat kind voor de vijfde keer met die tekening komt binnenlopen, kan het zijn dat ouders het een beetje beu zijn en zeggen: “Ja, nu weten we het wel.” Of “Je hebt niet helemaal binnen de lijntjes gekleurd.” Dan trek je ergens als kind de conclusie dat je niet goed genoeg bent. Blijkbaar ben je niet zo geliefd als je dacht dat je was. Dat voelt als een soort trauma.

Als kind krimp je dan een beetje. Tot die tijd stond je hart wagenwijd open, je dartelde door het leven en was gefascineerd door alles. Je was helemaal blij met lego. Je was daar lekker mee aan het spelen. Maar als je daar op een gegeven moment geen complimenten meer over kreeg en je kreeg daar een negatieve opmerking over, dan krimp je. En als je krimpt dan word je vanaf dat moment wat voorzichtiger. Je wordt iets meer op je hoede.

Tot je derde jaar lieg je ook niet. Totdat je merkt dat daar een voordeel aan vast zit. Dan ga je dat inzetten, vaak uit angst voor verlies. Vanaf dat moment ga je oordelen. De twijfel over hoe je je verhoudt ten opzichte van je omgeving ontstaat. Je kijkt voortdurend naar je omgeving en vraagt je af of ze nog wel van jou houden. Om te voorkomen dat je een tik op je neus krijgt van je omgeving, ga je je ook als zodanig gedragen. Je gaat zorgen dat je weer een vorm van aandacht krijgt die veilig genoeg is om in die omgeving te blijven. Daar begint het oordelen over jezelf.

Waarom het niet fout is om te oordelen

In de meeste gevallen gaat een oordeel vooral over jezelf. Als je naar andere mensen kijkt, dan kijk je meestal naar jezelf in de andere persoon. Je kunt enorme bewondering voor iets hebben wat iemand anders heeft, omdat je het herkent in jezelf. Of je herkent dat je het ergens wel hebt, maar dat het er niet uitkomt. Of het is juist iets wat jij heel graag zou willen hebben. Je betrekt het heel erg op jezelf.

Als je naar andere mensen kijkt, dan kijk je meestal naar jezelf in de andere persoon.

Met fout oordelen werkt het precies zo. Je ziet een eigenschap bij iemand anders die je zelf helemaal niet hebt en ook nooit zou willen hebben. Of je weet diep van binnen dat je diezelfde eigenschap stiekem wel hebt. Het wordt alleen bij een ander uitvergroot.

Het is helemaal niet fout om te oordelen. Het kan juist een heel sterk wapen zijn. Als je je ergens onzeker over voelt en je oordeelt over jezelf, dan is dat een weg naar ontwikkeling. Frustratie ademt ambitie. Als je over iemand anders of over jezelf oordeelt, dan is dat een mogelijkheid om ergens in te groeien. Dat is alleen maar positief.

Hetzelfde geldt voor twijfel. Als je ergens over twijfelt, ben je bereid om dingen te onderzoeken. En dat wil je, want uiteindelijk zorgt dat voor groei. Je wilt groeien en ontwikkelen. Dat kan je alleen maar doen als je je vergelijkt met andere mensen.

Als je over iemand anders of over jezelf oordeelt, dan is dat een mogelijkheid om ergens in te groeien.

Wanneer oordelen wél iets slechts wordt

Er ligt een dunne grens tussen jezelf met iemand vergelijken om te groeien en daadwerkelijk oordelen. Wanneer je hard gaat oordelen, houd je jezelf kleiner dan dat je bedoeld bent. Het krijgt een negatieve lading. Het kost meer energie dan dat je ervan krijgt. Als je positief wordt uitgedaagd door je te vergelijken, dan zit daar potentie van groei in. Maar als je de tegenovergestelde richting op werkt, dat je je steeds kleiner gaat maken, dan voel je dat het energie kost. Je groeit dan niet meer en uiteindelijk zorgt het zelfs voor stress.

Wanneer je hard gaat oordelen, houd je jezelf kleiner dan dat je bedoeld bent.

Oordelen wordt pas een probleem als je er last van gaat hebben. Als je er stress van hebt. Het is helemaal niet raar dat je een oordeel hebt. Sterker nog, dat is ook waar je een band mee vormt met andere mensen. Stel je eens voor hoe het er in de Tweede Kamer aan toe zou gaan als alle politieke leiders een voor een naar de sprekersstoel lopen en zeggen: “Het maakt mij eigenlijk niet uit. Ik heb er niet echt een oordeel over.” Dan komen we niet verder. De frictie van ergens een oordeel over hebben, zorgt juist voor groei.

De frictie van ergens een oordeel over hebben, zorgt juist voor groei.

Wanneer twee mensen allebei ergens negatief over denken schept dat eerder een band dan wanneer ze allebei ergens positief oordeel over hebben. Negativiteit smeedt een band. Omarm dat. Het moet je alleen niet minder laten voelen en geen stress opleveren. Zorg ook dat het een ander niet benadeelt.

Hoe voorkom je dat je te veel oordeelt?

Minder oordelen begint met jezelf bewust worden van alle negatieve gedachten en gevoelens die je hebt over jezelf. Je kunt bijvoorbeeld een soort dagboekje bijhouden. Vraag jezelf waarom je zo aan het malen bent in je hoofd. Schrijf de meestvoorkomende gedachten die naar boven komen op. Negen van de tien keer zijn dat gedachten die te maken hebben met een oordeel over jezelf. ‘Ik ben niet goed genoeg. Ik ben te jong of juist te oud. Ik heb niet genoeg geleerd.’ Breng alle overtuigingen die je over jezelf hebt in kaart. Pak degene uit die voor jou de meeste energie kost en zoek dan een goede vriend op. Of ga naar een coach of een therapeut.

Minder oordelen begint met jezelf bewust worden van alle negatieve gedachten en gevoelens die je hebt over jezelf.

Er zijn allerlei goede methodes om aan negatieve gedachten over jezelf te werken. Cognitieve gedragstherapie, NLP, vier vragen die je leven veranderen. Noem het maar op. Er zijn best veel methodes ontwikkeld om anders met die oordelen over jezelf om te gaan.

Mindfullness helpt ook. Het is heel populair tegenwoordig. Mindfullness zorgt dat je niet zozeer in het verleden blijft hangen, maar ook niet te veel met de toekomst bezig bent. Veel van die oordelen hebben te maken met het verleden of de toekomst. Maar er is alleen maar nu. Tijd en ruimte zijn een illusie. Leef in het nu.

Als je vooruit of juist terug gaat denken, ga je alleen maar piekeren. Er komt al snel een oordeel bij, zoals: ‘Dat lukt me nooit’. Je bent al bang voor iets in de toekomst en hebt daar een oordeel over. Maar dat is allemaal gebaseerd op iets uit het verleden. Wanneer je volledig mindful bent in het hier en nu en denkt: ‘Als dit het resultaat is van alle keuzes die ik tot nu toe heb gemaakt in mijn leven, waar heb ik het dan over?’ Het enige wat je kunt is nu andere keuzes maken voor de toekomst.

‘Als dit het resultaat is van alle keuzes die ik tot nu toe heb gemaakt in mijn leven, waar heb ik het dan over?’

Mild zijn voor jezelf en voor anderen

Als mensen gaan oordelen hebben ze vaak de neiging om te generaliseren. Alle mannen zijn klootzakken en alle vrouwen zijn heksen. Alle ondernemers zijn graaiers en de mensen die dat niet zijn, zijn profiteurs. Maar je weet zelf ook wel dat dit allemaal onzin is. Er zijn altijd uitzonderingen. Zodra je die uitzonderingen gaat zien, word je al milder.

Ontwikkel een bepaalde vorm van compassie. Wees mild en liefdevol naar jezelf. Daar heb je uiteindelijk het meeste aan. Veel mensen zijn opgevoed met het idee dat je hard moet zijn voor jezelf en niet moet zeuren. Je moet niet huilen. Maar dat is allemaal onnatuurlijk. Je hebt als mens nu eenmaal emoties die eruit moeten. Als je die niet uitdrukt, zorgt dat voor problemen.

Wees mild en liefdevol naar jezelf.

Het ontstaan van negatieve oordelen

Wanneer je met dit alles worstelt en van het oordelen wilt afkomen, dan heb je er blijkbaar last van. Je hebt behoefte om anders te gaan denken. In eerste instantie ben je geneigd om te kijken naar mensen die het meest op jezelf lijken. Daar houd je van. Je houdt minder van mensen die niet op jou lijken.

Oordelen begint vaak met humor. Je gaat grappen maken over bepaalde groeperingen. In principe zit daar helemaal geen kwaad in. Als je erom kunt lachen, dan kun je het niet serieus nemen. Maar vaak slaat het een beetje door. Je hebt er zoveel grappen over gemaakt, dat het de waarheid voor je wordt. Je gaat het stereotype bevestigen.

Merk je dat je een negatief oordeel over iemand anders hebt? Kijk dan eens wat het over jou zegt. Waar is het oordeel op gebaseerd? Is het gebaseerd op een stereotype? Heb je het altijd al gevonden? Waar komt het vandaan?

Negatieve oordelen verzachten door waardering

Een oordeel ontstaat vaak uit het onvermogen om zelf te kunnen ontvangen. Je bent vaak gefrustreerd naar mensen die jou zogenaamd kwetsen. Maar hoe moeilijk of hoe makkelijk kun je complimenten ontvangen? Als je leert om makkelijker complimenten te accepteren, verandert vaak ook de hardheid in het oordeel.

Een oordeel ontstaat vaak uit het onvermogen om zelf te kunnen ontvangen.

In het bedrijfsleven heeft Albert vaak trainingen gegeven waarin ze dan een waarderingsronde deden. Hij was altijd weer verbaasd over de resultaten bij grote tech-bedrijven of bij oliemaatschappijen. Daar zaten een aantal stoeren macho’s in een kringetje om elkaar te waarderen. Soms rolden de tranen over de wangen omdat ze elkaar zo raakten. Ze werkten al 20 jaar met iemand samen en hadden nog nooit die waardering gehad. Vaak is er ook veel isolatie op de werkvloer. Terwijl het zo makkelijk is om elkaar te waarderen. Uiteindelijk is waardering hetgeen waar we als mens het meest naar verlangen. Maar in onze cultuur vinden we het soms heel lastig om het uit te geven en ook te accepteren.

Wat is de bron van jouw oordelen?

Energy flows where attention goes. Als je gaat merken dat je over jezelf oordeelt en je hebt helder waar dat vandaan komt, dan is het mooi als je dat helemaal gaat terugdenken. Waar is het ooit begonnen? Het hoeft niet letterlijk tegen je gezegd te zijn dat je niet goed genoeg bent om het toch te voelen. Misschien kwam het doordat je werd uitgelachen tijdens een spreekbeurt. Of toen de hele klas begon te zuchten op het moment dat jij je boek openklapt. Dan hoeven mensen niet te zeggen dat je niet goed genoeg bent, maar trek je zelf de conclusie.

Als je het later op een reünie aan klasgenoten vraagt of je echt zo’n sukkel was, dan zal negen van de tien zeggen: “Nee hoezo, hoe kom je daar nu weer bij?” Het is een beeld dat je zelf ontwikkeld hebt. Energy flows where the attention goes. Dat wil zeggen: Richt je focus op de positieve dingen van jezelf.

Waarom oordelen vooral iets positiefs is

Stel, je hebt een enorme pijn in je schouder. Dat is vervelend voor je, maar in de rest van je lichaam zit dan geen pijn. Want anders kun je het verschil niet voelen. Je weet pas dat ergens pijn zit als er in andere delen van je lichaam geen pijn aanwezig is. Als je een negatief idee hebt over jezelf is dat fantastisch, want dat betekent dat er ook een ander deel in jou is wat positief is. Anders kun je het verschil niet ervaren.

Wat is positief van jezelf? Het zit nogal in de Nederlandse mentaliteit om niet teveel over jezelf op te scheppen. Dan zien mensen je al snel als iemand die naast zijn schoenen loopt. Waarschijnlijk heb je bij zo’n vraag instant weerstand verhogen, hoe doe je dat?" data-excerpt="Je weerstand verhogen, hoe doe je dat? Hoe verhoog je je weerstand? En heb je daar überhaupt wel invloed op? Je hebt wel degelijk invloed op je weerstand. Met die gedachte is Albert meer dan 25 jaar geleden zijn.." data-featured-image="https://media-01.imu.nl/storage/psychologievansucces.nl/7543/weerstand-verhogen-7-simpele-regels-voor-een-betere-gezondheid-1170x500.jpg?t=1616621261" class="smart-content-link sc-link" href="https://psychologievansucces.nl/weerstand-verhogen/">weerstand verhogen, hoe doe je dat?" data-excerpt="Je weerstand verhogen, hoe doe je dat? Hoe verhoog je je weerstand? En heb je daar überhaupt wel invloed op? Je hebt wel degelijk invloed op je weerstand. Met die gedachte is Albert meer dan 25 jaar geleden zijn.." data-featured-image="https://media-01.imu.nl/storage/psychologievansucces.nl/7543/weerstand-verhogen-7-simpele-regels-voor-een-betere-gezondheid-1170x500.jpg?t=1616621261" class="smart-content-link sc-link" href="https://psychologievansucces.nl/weerstand-verhogen/">weerstand verhogen, hoe doe je dat?" data-excerpt="Je weerstand verhogen, hoe doe je dat? Hoe verhoog je je weerstand? En heb je daar überhaupt wel invloed op? Je hebt wel degelijk invloed op je weerstand. Met die gedachte is Albert meer dan 25 jaar geleden zijn.." data-featured-image="https://media-01.imu.nl/storage/psychologievansucces.nl/7543/weerstand-verhogen-7-simpele-regels-voor-een-betere-gezondheid-1170x500.jpg?t=1616621261" class="smart-content-link sc-link" href="https://psychologievansucces.nl/weerstand-verhogen/">weerstand om iets over jezelf te zeggen. Je bent geen ongelukkig mens, maar het voelt al snel als opscheppen.

Waar Tonny heel trots op is, is met name hetgeen waar hij vroeger altijd het meest onzeker over was. Vroeger veroordeelde hij zichzelf er het meest over. Hij heeft zichzelf altijd een beetje sociaal onhandig gevonden. Maar als hij nu kijkt naar het bedrijf dat hij heeft neergezet, dan is hij daar heel trots op. Niet zozeer vanwege het grote aantal klanten, de omzet of de naam die het heeft. Maar veel meer op wat er binnen het bedrijf is gebeurd op sociaal vlak. Daar zit de meeste trots. Die trots is geboren vanuit een oordeel over zichzelf.

Met dit voorbeeld heeft hij een transformatie gemaakt van een oordeel over zichzelf naar een compliment of een waardering over zichzelf. Probeer die stap te maken, want daar zit de grootste groei.

Albert heeft ook iets vergelijkbaars. Het heeft te maken met eigenwaarde. Hij had altijd het idee dat wat hij deed niet zoveel voorstelde. Hij had snel de neiging om het te bagatelliseren. Om het veel kleiner te maken dan dat het is. Hij kreeg steeds uit zijn omgeving reacties als “Realiseer je je eigenlijk wel wat je allemaal al hebt neergezet?” Nu hij in een wat rustiger vaarwater komt en meer tijd neemt om te kijken naar wat nu zijn legacy op de wereld tot nu toe is, dan is dat best wel de moeite waard. Dat gevoel is iets wat altijd kan groeien.

Hoe kun je nu minder gaan oordelen?

Oordelen over jezelf. Het is heel lastig om dat 24 uur lang niet te doen. Maar probeer eens wat milder over jezelf te worden. Probeer vooral te zien wat je al wel hebt gerealiseerd. Op die manier kun je jezelf terug in balans krijgen en houden.

Je zult waarschijnlijk ook wel herkennen dat je voor jezelf wat strenger bent dan je voor andere mensen bent. Dat ben je nu eenmaal. Iedereen heeft dit soort dingen in zijn leven waar hij onzeker over is of zijn eigen oordeel over heeft. Het is alleen maar positief als je daar daadwerkelijk iets aan doet.