Kun je te ver gaan met persoonlijke ontwikkeling?

Kun je te ver gaan met persoonlijke ontwikkeling?

Albert heeft een onstilbare honger naar kennis en voelt zich als een kind in een snoepwinkel als hij nieuwe dingen leert. Op een gegeven moment moet hij al die kennis een plekje geven en het vereenvoudigen voor zichzelf. Daar zit voor hem de ontwikkeling.

Het zit ook in het woord. Ont-wikkeling. Ontwikkeling draait erom dat je iets minder ingewikkeld maakt.

Je ziet dat proces ook bij mensen die hun vak echt meester zijn. Wanneer je ergens aan begint, volg je eenvoudige stappen. Als je er vervolgens beter in wordt, maak je het steeds ingewikkeld. Daarna kun je het weer eenvoudig maken. Als je een heel ingewikkeld iets heel eenvoudig kan uitleggen, sta je boven de materie.

En zo werkt het ook met persoonlijke ontwikkeling. Daar hebben we een vraag over gekregen, van Lucas:

‘Sinds een jaar ben ik actief bezig met veel verschillende aspecten van persoonlijke ontwikkeling. Ik haal er veel voldoening uit en merk dat de stappen die ik gezet heb hele mooie gevolgen hebben. Toch kan ik voor mijn gevoel ook veel te ver gaan in persoonlijke groei. Ik heb bijvoorbeeld wel eens een periode dat ik te gefocust was en te veel nadacht bij alle keuzes. Bijvoorbeeld op het gebied van gezond eten en drinken. De afgelopen maanden merk ik dat ontwikkeling een obsessie begint te worden. Is dat logisch?’

De vraag komt dus neer op: Kun je te veel doen aan persoonlijke groei?

Wat is persoonlijke ontwikkeling?

Voor Albert betekent persoonlijke ontwikkeling dat je steeds meer jezelf wordt. Misschien klinkt dat nog een beetje vaag.

Wie ben je als je jezelf bent? Wat is jouw blauwdruk? Wanneer ben je jezelf? Dat is waar je achter wilt komen met persoonlijke ontwikkeling.

Persoonlijke ontwikkeling is een relatief modern begrip. De generatie van onze ouders gebruikte de term nog niet. Toch is ‘jezelf worden’ iets van alle tijden.

Je groeit op bij je ouders en hebt een karakter dat daar gevormd wordt. Op een gegeven moment ga je puberen en zet je jezelf af tegen het karakter dat je had. Je gaat het tegenovergestelde doen van het karakter dat je ouders je hebben meegegeven. Op een gegeven moment vind je jezelf terug. Je landt dan vaak weer bij wie je als kind ook al was. Voor veel mensen is dat proces heel natuurlijk.

Persoonlijke ontwikkeling zoals de meeste mensen het kennen, gaat meer richting de populaire positieve psychologie. Zoals de seminars van Tony Robbins.

Toen Tonny in 2007 voor het eerst in aanraking kwam met persoonlijke ontwikkeling, ging hij ook veel naar dat soort seminars. Hij las Think and Grow Rich en begon de standaard tocht van persoonlijke groei. Deze vorm van persoonlijke ontwikkeling is echter totaal niet persoonlijk. Het zijn verhalen van anderen die op jou worden geprojecteerd.

Al snel merkte Tonny dat de seminars waar hij heen ging niet draaiden om persoonlijke ontwikkeling, maar om persoonlijkheidsverandering. Je wilt een mooiere versie van jezelf maken, maar zit in plaats daarvan te luisteren naar het verhaal van iemand anders. Dat projecteer je op jezelf, waardoor je onzeker wordt. Je hebt het idee dat je een inzicht hebt gehad en wilt jezelf veranderen, zodat je iemand anders wordt.

Tonny vindt de vorm van persoonlijke ontwikkeling die Albert beschrijft veel mooier. Uiteindelijk wil je jezelf worden. In de kern zit dat er al in. Toch maken mensen het vaak eerst heel ingewikkeld voordat ze teruggaan naar de kern.

Daarmee komen we weer terug bij de vraag van Lucas. Je kunt zoveel lezen over persoonlijke ontwikkeling, maar wie ben je nu echt? Je kunt het zien als een ui die je steeds verder gaat afpellen, tot je bij de kern uitkomt. Zo werkt het ook met persoonlijke ontwikkeling. Eerst moet je weten wat je allemaal niet bent, tot je bij de kern uitkomt van wie je wel bent.

Wat maakt jou uniek?

Als kind word je gevormd door je ouders. De psychologie is er nog niet over uit in hoeverre zaken als je karakter zijn aangeboren of aangeleerd. Of je karakter nu in je DNA zit of wordt aangeleerd, jij bent meer dan dat.

Je bent uniek. Met een unieke vingerafdruk, unieke irisscan en unieke oorafdruk. Maar wat maakt jou uniek? Dat wil je volledig leven en uitdrukken.

Omdat je nog niet weet hoe dat leven er voor jou precies uitziet, ga je op zoek naar wat jou uniek maakt. Dat doe je door jezelf te vergelijken met anderen. Waarin ben je hetzelfde en waarin onderscheidt je jezelf?

Dat vergelijken kan een enorme obsessie worden. Het kan zelfs richting een verslaving gaan. Een van de kenmerken van een verslaving is dat je steeds meer wilt hebben van dezelfde prikkel, terwijl het steeds minder bevrediging geeft. Eerst heb je aan één glas wijn voldoende. Dan worden het er twee en dan drie. Uiteindelijk heb je steeds meer nodig om hetzelfde gevoel te krijgen.

Zo zien we ook dat mensen steeds meer seminars afstruinen. Wellicht denk je dat je na het bezoeken van een seminar of het lezen van een boek eindelijk gaat ontdekken wie je bent. Maar het zijn de woorden en gedachten van iemand anders. Je ontdekt daarom juist wie je niet bent.

Waar vind jij de erkenning van persoonlijke ontwikkeling?

Toen Tonny voor het eerst met persoonlijke groei in aanraking kwam, zag hij het overal om hem heen gebeuren: mensen gingen naar een seminar van Tony Robbins en waren compleet onder de indruk. In plaats van dat ze de lessen op hun eigen leven gingen toepassen, vertelden ze het aan andere mensen. Ze werden coach.

Het is veiliger om informatie door te geven dan om het zelf toe te passen. Tonny heeft daar een weerstand tegen gekregen. Maar hij herkent het wel. Toen hij er net mee begon, ging er een hele nieuwe wereld voor hem open.

Misschien heb je ook eens in de zaal gezeten bij een Tony Robbins seminar. Zes dagen lang zit je op een ultieme high. Hij gebruikt de perfecte bewoording om dingen uit te leggen en alles wat hij zegt resoneert met je. Je hebt het idee dat er allemaal kwartjes zijn gevallen. Maar in werkelijkheid zijn er nog helemaal geen kwartjes gevallen.

Wanneer je al die nieuwe inzichten mee naar huis neemt, kun je op drie verschillende manieren bevrediging krijgen van wat je net hebt geleerd:

1. Je kunt het aan andere mensen gaan vertellen die net zo enthousiast reageren als jijzelf toen je het voor het eerst hoorde. Dan neem je de erkenning van Tony over. Zo word jij ineens de slimme goeroe die mensen in emotie brengt.
2. Je kunt de lessen op je eigen leven gaan toepassen. Deze optie is wat moeilijker. De erkenning moet dan uit jezelf komen. Je hebt iets geleerd, past het toe en voelt je beter. Dat is de vorm die je wilt hebben.
3. Je kunt de lessen ook op jezelf toepassen, maar jezelf niet de erkenning geven. In plaats daarvan zoek je de erkenning in een ander. Je wilt dat mensen zien hoe goed jij bezig bent.

Misschien heb je een gouden inzicht geleerd op het gebied van gezondheid, relaties, lezen, leren of ondernemen. Vervolgens wil je dat uitstralen naar je omgeving. Je gaat steeds extremere uitspraken doen en steeds extremer gedrag vertonen, omdat je wilt dat jouw omgeving daar een compliment op geeft.

Realiseer je dat je die erkenning niet krijgt van je omgeving. Als jij je ineens heel anders gaat gedragen, krijg je daar bijna nooit een positieve reactie op. Sterker nog, je valt je omgeving ermee lastig. Je wilt anderen bekeren. Maar zij zitten in een heel ander proces en zijn voor zichzelf aan het ontdekken wat ze wel en niet willen.

Wat als persoonlijke ontwikkeling een verslaving wordt?

Persoonlijke ontwikkeling kan een soort verslaving zijn. Je zit in de zaal en voelt een high. Zodra je teruggaat naar je eigen leven, ben je dat gevoel al snel kwijt. Het lukt je niet om alles toe te passen op je leven. Daarom ga je steeds weer terug. Je gaat naar steeds duurdere seminars, steeds meer boeken lezen en steeds meer kennis vergaren. Alles om dat gevoel weer terug te krijgen.

Misschien probeer je erkenning van andere mensen te krijgen, omdat jij zo ontwikkeld bent geworden. Ook dat is een verslaving. Als je een hele extreme uitspraak doet en je krijgt er geen bevestiging op, ga je daarna een nog extremere uitspraak doen. Of je gaat nog extremer gedrag vertonen.

Je kunt dus op twee verschillende manieren te ver gaan in je persoonlijke ontwikkeling. Wanneer je een verslaving hebt, krijg je ook afkickverschijnselen. Als je een bepaalde prikkel niet meer krijgt, ga je je beroerd voelen. Dan weet je dat je de voldoening extern gehaald hebt.

Blijf trouw aan jezelf

Wanneer je merkt dat persoonlijke ontwikkeling een verslaving wordt, weet je dat je terug moet naar de kern van persoonlijke ontwikkeling: jezelf persoonlijk ontwikkelen. Je moet jouw eigenheid gaan vinden en erop durven vertrouwen.

Probeer een bepaalde mildheid te ontwikkelen voor jezelf. Je zit op een pad waar je moet leren om te ontdekken wie je bent. Dat is vaak heel ingewikkeld.

In zijn boek ‘Geluk(t)’ schrijft Albert onder andere over mensen die onder zeer ellendige omstandigheden hebben geleefd, bijvoorbeeld in concentratiekampen of