Omgaan met zenuwen en nervositeit
Omgaan met zenuwen en nervositeit
We zijn ondertussen al anderhalf jaar bezig met de Psychologie van Succes Podcast. Maar nu we tegenwoordig ook de podcast ook als video publiceren, brengt dat toch wat nervositeit met zich mee. Het is toch even wat anders. We vertrouwen in een ander, hoe ga je ermee om?"
Je overtuigingen, dus het beeld dat je over jezelf hebt en het verhaal dat je jezelf steeds vertelt, creëren je gedrag.
Veel mensen zijn vrij negatief over nervositeit. Dat is begrijpelijk, want het voelt niet altijd fijn. Spreken in het openbaar is iets waar menig mens zenuwachtig voor is. Het staat zelfs op nummer 2, na doodsangst, als het gaat om grootste angsten die mensen hebben. Mensen vinden het spreken in het openbaar vooral spannend vanwege het afbreukrisico dat ze lopen. Want wat zullen anderen er van vinden?
Je overtuigingen, dus het beeld dat je over jezelf hebt en het verhaal dat je jezelf steeds vertelt, creëren je gedrag. Op den duur kan dat spanning veroorzaken, wat we nervositeit noemen. Maar hoe ga je daar nu mee om?
De positieve kant van nervositeit
Als het gaat om nervositeit is het eerste wat er bij Tonny opkomt de ervaring die hij heeft als spreker. Als je op een podium staat om een presentatie te geven, wordt alles enorm uitvergroot. De nervositeit is eigenlijk altijd aanwezig, maar wel op een gezonde manier.
Nervositeit en zenuwen zijn niet alleen slecht. Ze hebben zeker een bepaald doel. Zenuwen zetten je op scherp en halen het beste in je naar boven. Zo merkt Tonny ook dat hij veel beter presteert wanneer hij nerveus is. Als de presentatie er eenmaal op zit en hij stapt het podium af, krijgt hij meteen een golf van vermoeidheid over zich heen.
Na een dergelijke prestatie hebben al je zintuigen extra op spanning gestaan. Je hebt een grote focus gehad en bent super scherp geweest. Je presteert zo een tijd lang op de piek van je kunnen. Dat is iets moois. Als je die zenuwen niet had, zou je waarschijnlijk ook niet op je allerbest presteren. Daarom mag je je zenuwen best omarmen.
Zenuwen zetten je op scherp en halen het beste in je naar boven.
De eerste belangrijke les die we je willen meegeven is dat nervositeit helemaal niet erg is. Sterker nog, je hebt het nodig om te kunnen presteren. Iedere topsporter en artiest weet dat. Als je een prestatie wilt leveren, bereidt je lichaam zich daarop voor. Er wordt adrenaline vrijgemaakt en je bloedsuikerspiegel wordt opgejaagd. Je hebt zo voldoende brandstof in je lijf om te kunnen presteren.
Je nervositeit onderzoeken
Nervositeit wordt pas iets negatiefs wanneer het chronisch wordt. Om daar vervolgens mee om te gaan, heb je een realistischer beeld nodig van de wereld. De eerste vraag die je jezelf kunt stellen als je regelmatig nerveus bent is: “Wat voor verwachtingen heb ik van mezelf?” Vraag jezelf ook af wat je denkt dat de wereld van jou verwacht en hoe reëel dat eigenlijk is.
Negen van de tien keer heb je onrealistische verwachtingen. Deze kun je door jezelf de juiste vragen te stellen perfect onderuit halen. Je kunt hiervoor bijvoorbeeld de methode van Byron Katie gebruiken: Vier vragen die je leven kunnen veranderen. Een van die vier vragen is: Kun je voor 100% zeker weten dat het waar is?
Meestal heeft nervositeit te maken met situaties of personen.
Kijk bijvoorbeeld eens naar de opmerking: “Ik ben nerveus.” Kun je voor 100% zeker weten dat het waar is dat je nerveus bent? Misschien wel, maar er zijn genoeg momenten in je leven dat je het niet bent. Je kunt dan gaan onderzoeken wanneer je precies last hebt van nervositeit. Misschien ben je alleen nerveus in situaties dat je op een podium staat en anders nooit.
Meestal heeft nervositeit te maken met situaties of personen. Daar kun je dan een matrix van maken. Misschien voel je je nerveus bij een bepaald type personen, bijvoorbeeld bij dominante mensen. Of je voelt je nerveus in bepaalde situaties, bijvoorbeeld bij het spreken in het openbaar. Je kunt zo een lijstje maken van personen en situaties waarin je je je nerveus voelt. Op basis hiervan kun je kijken wat het zwaarst weegt en wat je wilt leren aanpakken. Alleen constateren dat je nerveus bent is niet voldoende, je moet er ook iets aan doen.
Nerveus zijn als gevolg van angst
In de essentie is nervositeit een bepaalde vorm van stress. Stress komt op zijn beurt weer voor uit angst. In veel gevallen komt nervositeit door faalangst. Bijvoorbeeld als je het podium op gaat en bang bent om te falen. Of als je een toets moet gaan maken en bang bent dat het niet lukt.
Als je last hebt van faalangst, komt dat doordat je een bepaald resultaat wilt halen. Al is het alleen om heel relaxed jezelf te zijn. Hoe meer je dat probeert te zijn, des te meer het een self-fulfilling prophecy wordt dat je het niet bent. Je krijgt zo precies het tegenovergestelde van wat je graag wilt hebben. Dat maakt het zo ingewikkeld.
Wat vertel jij aan jezelf als je nerveus bent?
Als je faalangst hebt, zit daar vaak een diepliggende overtuiging over jezelf onder. Je vindt jezelf niet goed genoeg. Deze overtuiging is ooit een keer ontstaan. Als je naar baby’s kijkt, dan zie je alleen onbevangenheid en die speelsheid. Kleine kinderen zijn niet bang om te falen. Maar vroeg of laat komt de confrontatie met opvoeders, de maatschappij of school. Je komt in een systeem terecht waarin je wordt beoordeeld. Daar beginnen ze tegenwoordig al in groep 1 mee.
Als iemand anders in jouw klasje beter presteert dan jij, dan trek je misschien al ergens de conclusie dat je niet goed genoeg bent. Of je vergelijkt jezelf met je broertjes en je zusjes. Die doen het misschien beter of leuker. Iedereen wil uiteindelijk de aandacht van papa en mama. Je wordt altijd heel creatief om te kijken hoe je die aandacht kan krijgen.
Hetzelfde gebeurt in bedrijven. Je wilt de aandacht van je leidinggevende trekken, want je wilt een goed beoordelingsgesprek. De één doet dat door heel stil en timide het werk te doen. De ander is juist heel joviaal en trakteert regelmatig. We hebben allemaal zo onze eigen strategieën om onszelf en onze omgeving het gevoel te geven dat we goed genoeg zijn.
Het belang van een veilige omgeving
Als jij jezelf niet goed genoeg vindt en graag beter wilt presteren, ontstaan spanning en nervositeit. Je probeert meer te presteren dan wat de situatie van jou vraagt. De eerste vraag die je jezelf dan moet stellen is hoe realistisch dat is. De andere vraag is wat nu werkelijk jouw behoefte is.
Wat is voor jou een situatie die veilig is?
Als je nerveus bent, kun je heel sterk inzoomen op je angst, maar je kunt ook kijken naar je verlangen. Wat is voor jou een situatie die veilig is? Wat is jouw verlangen om je veilig te voelen? Wat heb je dan nodig? De een heeft het dan nodig om in een rustige omgeving te zitten, de ander juist door niet te veel prikkels te krijgen van de telefoon en weer een ander door bepaalde mensen om zich heen te verzamelen of veel planten in huis te hebben. Ieder heeft zo zijn eigen voorkeur om zich veilig te voelen. Durf daar ook aan toe te geven. Als je geen gevoel van veiligheid voor jezelf creëert, kan je lichaam ook niet ontspannen. Het resultaat hiervan is dat je nerveus wordt.
Zenuwen om te spreken in het openbaar
Nervositeit en angst om te falen worden uitvergroot in het sprekersvak. Je hebt een bepaalde angst om te falen en dat hangt samen met het gevoel dat je niet goed genoeg bent. Je komt het podium op en begint een verhaal te vertellen. Maar je bent bang dat mensen het verhaal niet goed genoeg vinden. Dan zou je gefaald hebben. En misschien vind je je eigen verhaal niet goed genoeg. Ook dan faal je voor je gevoel. Daar zit de angst.
Als je op een podium staat en de angst neemt het over, dan gaat de angst je blokkeren. Wanneer je onder stress komt te staan, blokkeert je corpus callosum. Dat is de band die jouw linker en rechter hersenhelft met elkaar verbindt. Als die blokkeert, schiet je terug in de hersenhelft waarin jij het meest comfortabel bent.
Voor Tonny neemt de analytische linker hersenhelft het in een stressvolle situatie over. In het verleden stond hij weleens op het podium en raakte gestrest als hij de klok zag. Hij dacht ineens dat hij te lang bezig was en ging uitlopen. Hierdoor ontstond er stress en blokkeerde hij, waardoor hij in zijn linker hersenhelft schoot. Hier zit de analytische kant en het gevoel voor tijd. Als gevolg ging hij jagen tegen de klok en zo snel mogelijk zijn verhaal vertellen.
De rechter hersenhelft, waar de creativiteit en empathie zit, was even niet meer beschikbaar. Hierdoor verloor hij het gevoel voor de zaal, de ruimte om te improviseren en het geestelijk vermogen om zijn verhaal aan te passen en in te korten. Het wordt zo een sprint naar het einde, waarin je niet je beste werk kunt leveren.
Een snelle oplossing voor je nervositeit
Als je je nerveus voelt, is het belangrijk om vertrouwen te hebben. Als je een verhaal instudeert en het regel voor regel opleest, raak je in de stress zodra je een regel niet meer weet. Dan is het klaar. Het is beter om je verhaal niet precies in te studeren, maar erop te vertrouwen dat het goed komt. Zolang je vertrouwen hebt kan er geen stress zijn. En dus ook geen nervositeit.
Als je je nerveus voelt, is het belangrijk om vertrouwen te hebben.
Maar hoe zorg je nu dat je vertrouwen krijgt? Als je in de stress schiet en je merkt dat je je beide hersenhelften niet goed meer kunt gebruiken, kun je dat oplossen door te gaan bewegen op het podium. Als je beweegt gaan je hersenhelften weer samenwerken. De corpus callosum gaat weer open.
Op een podium kun je vrij eenvoudig heen en weer lopen, maar als je een toets zit te maken gaat dat wat lastiger. Ook dan zijn er dingen die je kunt doen om de corpus callosum te activeren. Het gaat erom dat je beide hersenhelften tegelijk in werking zet. Daar zijn verschillende trucjes voor. Je kunt bijvoorbeeld met je handen een tegengestelde beweging maken. Een andere optie is om tegengestelde bewegingen met je voeten te maken. Zet je linkervoet op je tenen en je rechtervoet op je hak en wissel dat steeds af. Iets anders wat je nog kunt doen is met je ogen een liggende 8 maken. Met deze trucjes kun je beide hersenhelften weer met elkaar verbinden en zorg je dat je je hoofd koel houdt wanneer je je nerveus voelt.
Nog iets wat je kunt doen als je in een stressvolle situatie zit en nerveus bent: doorbreek het patroon door het gewoon te benoemen. Dat is heel kwetsbaar, maar je mag als spreker voor een volle zaal gewoon eerlijk zijn over wat er aan de hand is. Dat kan ook als je in een sollicitatiegesprek zit en bloednerveus bent. Je kunt gewoon zeggen: “Ik vind dit een fantastisch bedrijf en een geweldige functie. Ik voel dit en ik wil ervoor gaan, maar ik merk dat ik daardoor wat nerveuzer ben dan ik zou moeten zijn.” Dat alleen al breekt het patroon en laat een bepaalde kwetsbaarheid zien waar echt een verbinding uit voort komt. Dan wordt het juist een wapen. De werkgever kan je in deze situatie ook geruststellen, wat al voldoende kan zijn om de zenuwen onder tafel te schuiven.
Nervositeit verminderen door te ademen
Naast de trucjes om beide hersenhelften weer te activeren, is door op je ademhaling te letten. Hoe lager je je ademhaling krijgt, hoe rustiger je wordt. Trek als je uitademt je navel richting je wervelkolom en laat je buik los op het moment dat je weer inademt. Zo vlakt je middenrif af en kunnen je longen zich vullen met lucht.
Hoe lager je je ademhaling krijgt, hoe rustiger je wordt.
Als er een rustige buikademhaling is, wordt de parasympaticus geactiveerd. Deze stuurt een signaal naar het brein dat het meer kan ontspannen. Die rustige ademhaling in combinatie met een afwisselende beweging van je lichaam, dus je voeten, handen of ogen, geeft een doorbreking van het patroon. Als het patroon doorbroken is, kun je beginnen met een reset. Je gaat even terug naar de fabrieksinstellingen.
Realiseer je bij zo’n reset welke gedachte je op dat moment kunt veranderen of misschien zelfs visualiseren. Maak bijvoorbeeld een beeld van je favoriete vakantieplek door voor je te zien hoe je in een strandstoel ligt of door de bergen wandelt. Als je je dat duidelijk kunt inbeelden, merk je dat het direct rust geeft in je lichaam.
Je zenuwen aanpakken bij de bron
De trucjes die we genoemd hebben om je nervositeit te verminderen zijn vooral symptoombestrijding. Ze werken om even van je nervositeit af te komen, maar het nog steeds belangrijk om ook de oorzaak aan te pakken. Blijf je voortdurend last hebben van een nerveus gevoel, dan is het aan te raden daar met een coach of therapeut naar te kijken. Je kunt zo achterhalen waardoor je basisspanning zo bovengemiddeld hoog is en wat je kunt doen om dat te doorbreken.
Het gaat uiteindelijk allemaal om de vraag waar je precies bang voor bent. Vraag jezelf vervolgens af hoe reëel deze angst is. Daarna kun je gaan zoeken welk vertrouwen je daar tegenover kunt zetten.
