Omgaan met spijt

‘Iedereen heeft wel ergens spijt van en ik ook. Fouten die je gemaakt, hebt dingen die je wilt rechtzetten, iets wat je irritant vindt of iets wat je juist niet hebt gedaan. Hebben jullie dat wel eens ervaren en hoe gaan jullie hiermee om?’

Deze vraag kregen we van Ella. Daarom gaan we het in dit artikel hebben over spijt.

Elk mens heeft wel eens te maken met spijt. Misschien denk je achteraf dat je op een situatie anders op had mogen reageren. Of je had iets op en een andere manier moeten aanpakken. Dat geldt misschien in de opvoeding van je kinderen, maar wellicht ook in de relatie met collega’s en vrienden.

Spijt heeft een functie. Een van de belangrijkste functies van spijt is dat je je realiseert dat je een fout hebt gemaakt. Als je een realistische kijk op het leven hebt en wilt leren, groeien en ontwikkelen, ontkom je er niet aan dat je af en toe spijt ervaart. Juist daar zitten de grootste leermomenten.

Waarom spijt eigenlijk iets positiefs is

Er zijn verschillende manieren waarop je kunt omgaan met spijt. Tonny ziet het als iets positiefs, hoe gek dat ook klinkt.

Misschien kijk je terug op iets wat je gedaan hebt en had je dat achteraf graag anders willen doen. Dat kan komen doordat je actie negatieve gevolgen had of had kunnen hebben. Wanneer je die spijt met je meedraagt, wapent dat je voor de toekomst.

Je kunt dit terugleiden naar een overlevingsinstinct. Je hebt iets geleerd, bepaald gedrag vertoond of iets gedaan en daar heb je spijt van. De conclusie die je trekt, is dat je ander gedrag had willen vertonen. Die spijt neem je met je mee, zodat je het in de toekomst anders kan gaan doen. Als je het zo bekijkt, is spijt iets positiefs.

Het verschil tussen iets verkeerd doen en verkeerd zijn

Tonny las een tijdje terug over het verschil tussen schaamte en schuld. Schaamte betekent dat je een bepaald gedrag hebt vertoond, waardoor je spijt hebt van wie je als persoon bent. In het geval van schuld gaat het enkel om de actie zelf.

Schaamte betekent: Ik ben dom.

Schuld betekent: Ik heb dom gedaan.

Daar zit het verschil.

In het geval van spijt kan het twee kanten op. Schaam je je over jezelf als persoon? Of heb je een schuldgevoel over iets wat je hebt gedaan?

Heb je spijt van iets wat je hebt gedaan, omdat het niet bij jou als persoon past? Dan kun je dat relatief makkelijk een plek geven. Het zit wat dieper als je spijt hebt van de persoon die je bent geweest.

Spijt van de dingen die je wél doet of juist niet doet?

Als je niet bereid bent om spijt te ervaren, kun je ook niets leren. Dan verander je niet en maak je weinig leuke dingen mee in het leven. Een bekende uitspraak luidt: ‘Je kunt beter spijt hebben van de dingen die je wel hebt gedaan dan dat je spijt hebt van de dingen die je niet hebt gedaan’.

Dat is precies hoe Albert ook in het leven staat. Hij duikt overal vol in. Natuurlijk komen er dan wat dingen op zijn pad waarvan hij achteraf denkt: ‘Niet zo handig’. Misschien ligt hij te laat in bed of heeft iets net te veel geld gekost. Maar uiteindelijk wil je ervaringen in het leven.

Als Albert terugkijkt op zijn leven, heeft hij een enorm rijk leven gehad. Juist dankzij al die ervaringen. Hij voelt zich een soort ‘yes man’. Hij zegt ‘ja’ op heel veel dingen. Aan de ene kant put dat hem uit, maar daardoor heeft hij wél een heel gaaf leven.

Wanneer je op deze manier leeft moet je af en toe op de blaren zitten, omdat je je kont weer verbrand hebt. Maar dat is dan maar zo.

Blijven hangen in een gevoel van spijt

Tot nu toe is de conclusie: spijt is goed.

Toch kan spijt ook pijnlijk zijn. Sommige mensen blijven erin hangen. Bijvoorbeeld doordat ze de relatie met de liefde van hun leven hebben verpest. Soms heb je zo’n moment waarvan je achteraf denkt: ‘Hoe had ik zo stom kunnen zijn?!’.

Eén seconde kan je hele leven veranderen. Bijvoorbeeld: Doordat je een misdaad hebt gepleegd en in de gevangenis komt. Het is nuttig om op dit soort momenten spijt te voelen.

Sommige mensen blijven er ook in hangen. Ze blijven alsmaar zwelgen in de spijt.

Je verleden staat niet gelijk aan je toekomst. Tenzij je in het verleden leeft. Als je alleen maar bezig bent met wat je in het verleden hebt gedaan en je kijkt constant terug op je leven, dan zal je leven ook zo blijven als het in het verleden was. Je blijft jezelf dan constant in situaties brengen waarin je hetzelfde gaat doen, denken en ervaren als je eerder hebt meegemaakt.

Het verleden is het enige wat je al kent. De toekomst is nog onbekend. Als iets bekend is, voelt het veilig. Je weet wat je kunt verwachten. Het is heel veilig om in een ervaring uit je verleden te blijven hangen. Je weet precies wat je voelt en kunt dat gevoel oneindig blijven herhalen. Daardoor hoef je geen volgende stap te zetten.

Het kan ook dat er een soort zelfmedelijden bijkomt. Je hebt al spijt, dus voor je gevoel hoef je niet meer te veranderen. Het feit dat je spijt hebt, voelt al zwaar genoeg.

Spijt maakt inert. Het slaat naar binnen en ontslaat je om actie te nemen. Er kan ook een bepaalde angst onder zitten die zorgt dat je niet meer hoeft te handelen. Of dat je niet meer in actie hoeft te komen.

Je ziet hetzelfde gebeuren met schuldgevoel. Je voelt je heel schuldig. Maar dan? Wanneer houd het op? Je blijft in een vacuüm leven en alle energie lekt weg. Al je levensenergie gaat in dat gevoel van spijt zitten.

Soms zie je dat mensen foto’s bewaren en het verleden verheerlijken. Dan hebben ze iets waar ze zich aan vast kunnen houden. Maar de enige constante in het leven is dat alles verandert. Of je het nu wilt of niet, je moet mee in de verandering. Doe je dat niet, dan gaat het leven steeds meer pijn doen.

Uiteindelijk ontkom je er niet aan om door te gaan. Het leven nodigt je uit om mee te blijven bewegen. Of je dat nu leuk vindt of niet, je moet wel. Anders verval je in een depressiviteit. Je krijgt dan spijt over de gemiste kansen die je hebt gehad. Maar realiseer je: zolang je ademt, heb je nog kansen.

Leef zoals je altijd al hebt willen leven

Elke dag is de eerste dag van de rest van je leven. Misschien is dit een quote waar je niet zoveel mee kan, maar er zit zeker wel een waarheid in. Je kunt op elk moment besluiten om zo te gaan leven als je altijd al hebt willen leven.

Heb je spijt dat je de liefde van je leven hebt laten lopen? Van het feit dat je nooit voor jezelf bent begonnen? Of dat je een carrièrekans hebt laten liggen? Je kunt dan blijven hangen en je ongelukkig voelen over de situatie. Doordat je je ongelukkig voelt, hoef je je voor jezelf niet meer te verantwoorden. Maar zolang je de confrontatie niet aangaat, krijgt het ook geen plek. In plaats daarvan wil je jouw gevoel van spijt wél een plek geven en er iets van leren.

Misschien is er wel iets in je leven waar je spijt van hebt en waar je nog iets aan kunt doen. Bijvoorbeeld dat je ooit iets tegen iemand hebt gezegd waar je nu spijt van hebt. Misschien voelt het als een enorme barrière om weer contact op te nemen, maar je kunt iemand altijd een berichtje sturen.

Natuurlijk zijn er ook dingen die je niet meer kunt veranderen. Probeer voor deze dingen te ontdekken welke les je eruit hebt gehaald. Hoe kun je ervoor zorgen dat het je niet nog eens overkomt?

Hoe los je spijt op?

De oplossing van spijt zit hem in vergeving. Voor welke dingen kun je jezelf vergeven? Misschien heb je dingen gedaan omdat je je nog niet bewust was van de gevolgen, het vertrouwen in een ander, hoe ga je ermee om?"

Zelfcompassie, acceptatie, vergeving. Dat zijn hele grote containerbegrippen, maar het is wel wat je te doen hebt. Zelfcompassie draait om een bepaalde mildheid. Kijk eens naar jezelf met de zachtheid en wijsheid die je nu hebt. Toen wist je niet beter. Inmiddels weet je dat wel. Wat kun je er nu mee doen?

Daar begint het mee. Misschien wil je er nog iets over opschrijven. Een ritueel kan ook heel goed helpen om iets los te laten. Zo heeft Albert wel eens iets waar hij spijt van had op een briefje geschreven en er een mooi ritueel van gemaakt. Hij maakte een mooi vuur op een strandje bij de rivier en verbrandde daar het briefje in.

Je kunt natuurlijk helemaal zelf bepalen hoe jouw ritueel eruit ziet. Je kunt het gevoel van spijt bijvoorbeeld uitdrukken in een symbool of het tastbaar maken. Bijvoorbeeld door iets te schilderen of te kleien. Zie het dan nog één keer voor je en neem er vervolgens afstand van.

Andere volkeren gebruiken al jaren dit soort rituelen. Dankzij deze rituelen maken ze overgang van de ene situatie naar de volgende situatie mogelijk.

Jouw ervaringen maken je tot wie je bent

Als je nu terugkijkt op de dingen die je in het verleden hebt gedaan, vergeet je al snel in welke modus je toen zat. Dat merkte Tonny toen hij een van zijn oude dagboeken teruglas. Hij houdt al meer dan tien jaar lang dagboeken bij waarin hij schrijft over hoe hij zich voelt.

Laatst las hij over een probleem waar hij destijds heel lang mee zat. Destijds liep hij er een jaar mee rond, terwijl hij het tegenwoordig in een ochtend zou oplossen. Ook leest hij soms over bepaalde beslissingen die hij toen nam. Met de kennis van nu weet hij dat het geen goede beslissing is geweest. Toen wist hij dat natuurlijk nog helemaal niet.

Soms vergeet je dat je in het verleden nog niet dezelfde kennis had als nu. Sommige dingen kun je jezelf niet kwalijk nemen. Je wist toen niet beter. Het verleden kun je niet veranderen, maar je kunt de les die je hebt geleerd wel meenemen voor de toekomst. 

De optelsom van alles wat je in je leven hebt gedaan en alle ervaringen die je hebt gehad maken jou tot wie je nu bent. Ook de negatieve ervaringen. Het is makkelijk om achteraf terug te kijken en dankbaar te zijn voor de positieve dingen. Maar ook de negatieve ervaringen spelen een belangrijke rol.

Uiteindelijk is er maar één route die jou heeft kunnen brengen naar precies de plek waar je op dit moment staat. Dat ene pad bestaat uit alle ervaringen die je hebt meegemaakt, zowel positief als negatief. Daarom is het goed om ook de negatieve ervaringen te prijzen en mensen niet alleen het positieve kwalijk te nemen.

Waar hebben mensen het meest spijt van?

Misschien ken je het verhaal van de Australische verpleegkundige die mensen op hun sterfbed vroeg over de dingen waar ze het meeste spijt van hadden, terugkijkend op hun leven. Het bleek dat de meeste mensen spijt hadden van de volgende vijf punten:

1. Ik wou dat ik de moed had gehad om het leven te leiden waarmee ik meer trouw was aan mezelf en niet het leven dat anderen van me verwachtten
2. Ik wou dat ik niet zo hard had gewerkt
3. Ik wou dat ik de moed had gehad om mijn gevoelens te uiten
4. Ik wou dat ik in contact was gebleven met mijn vrienden
5. Ik wou dat ik mezelf gelukkiger had laten zijn

Het is nooit te laat voor een gelukkige jeugd