Kan je een burn-out voorkomen?

Kan je een burn-out voorkomen?

Als je weet wat een burn-out is, kun je de symptomen beter herkennen en op tijd ingrijpen en hulp zoeken. Maar omdat voorkomen beter is dan genezen, wil ik graag met je delen hoe je een burn-out kunt voorkomen. Wellicht heb je door het lezen van mijn vorige blog namelijk al een aantal symptomen bij jezelf herkent en kun je met deze tips nog op tijd bijsturen.

Je bent helaas zelf de oorzaak

Het belangrijkste is dat je gaat beseffen dat de werkelijke oorzaak van spanningsklachten in jezelf ligt en je beter kunt stoppen om jouw omgeving hiervan de schuld te geven. De uitspraak van Stephen Covey “Je kunt de wind niet veranderen, maar wel de stand van de zeilen” vat het eigenlijk mooi samen: probeer niet jouw omgeving te veranderen maar ga met jezelf aan de slag! Stress is een gevolg van jouw eigen dagelijks gedrag dat onnodig veel energie kost. Gedrag dat wordt aangewakkerd door jouw manier van denken. Niet leuk om te horen misschien, maar het goede nieuws is dat je dus ook zelf iets kunt doen om burn-out te voorkomen. En dat begint met het veranderen van je gedachten. Leer om naar binnen te kijken en jouw denken en gedrag onder de loep te nemen.

Een eerste inventarisatie

Waarmee je bijvoorbeeld zou kunnen starten is om de lijst met symptomen van een burn-out te bekijken en de symptomen te omcirkelen die voor jou van toepassing zijn. Begin dan te bedenken: ‘wat heb ik nodig?’. Een voorbeeld: je voelt je gehaast op je werk, je neemt daarom geen pauze en eet jouw lunch achter de computer. Wellicht moet je dan juist de tijd nemen om een wandeling met je collega’s te maken, gezellig te kletsen en even afstand te nemen van je werk.

Als je eenmaal weet wat je nodig hebt om de stress-symptomen het hoofd te bieden, maak dan een concreet en simpel plan: ‘wat heb ik nodig?’, ‘hoe pak ik het aan?’ en ‘wanneer wil ik het hebben gedaan?’. Bijvoorbeeld: ‘ik heb een vakantie nodig en ik boek de vliegtickets voor volgende week dinsdag.’ Een concreet en duidelijk plan maakt het makkelijker om jouw doelen te bereiken. Het kan ook helpen om iemand uit jouw omgeving in te schakelen om jou te helpen. Een soort ‘stok achter de deur’ die jou helpt om je aan jouw doelen te herinneren en als het ware bewaakt of je ook echt het ticket naar de vakantie hebt geboekt.

Hieronder krijg je een aantal tips die je kunnen helpen grip te krijgen op je stress.

Stop met Vechten, Vluchten, Vermijden en Voegen

Wat doe jij als je stress ervaart? De meeste mensen reageren standaard met een vecht- of vluchtreactie: nog harder werken, het conflict aangaan, dingen uitstellen, je terugtrekken of aanpassen. Je verzet jezelf tegen de realiteit en doet je uiterste best om de pijn van afwijzing, kritiek, onzekerheid, teleurstelling, verlies of verdriet maar niet te hoeven voelen. In de veronderstelling dat als je dit maar hebt overleefd of dat ideaalbeeld hebt bereikt – die nieuwe auto, functie, opdracht, target, goedkeuring, weer rust in de tent of wat dan ook – al je problemen zijn opgelost. Helaas wordt de stress daar niet minder van. Want daar eenmaal aangekomen, is het geluk van korte duur en verlangen je al snel weer naar iets anders wat je gelukkig moet maken. En alles wat je al die tijd doet veroorzaakt weer nieuwe problemen en leidt tot nieuw vecht- en vluchtgedrag. Een vicieuze cirkel.

De onrust zit in jezelf, in je verlangen naar alsmaar meer en beter en daar je geluk van afhankelijk maken. Dat is de directe oorzaak van de stress die je voelt. Zolang je je er niet van bewust bent dat je je laat leiden door wensen en verlangens zul je altijd teleurgesteld worden. De enige manier om met stress te dealen is stoppen met vechten en vluchten. Met accepteren dat de dingen nu eenmaal niet altijd gaan zoals jij graag zou willen en openstaan voor wat zich nu in de realiteit aandient, hoe lastig dat ook is. Pas als je je bewust wordt van de verlangens die jou in de ban houden en van het feit dát je aan het vechten of vluchten bent om die te bereiken, kun je zelf je grenzen gaan stellen in hoever je wilt gaan. Dan heb jij de regie.

Zoek steun bij anderen

Wees eerlijk naar de mensen in jouw omgeving. Laat ze weten waar je mee worstelt. Het lucht op en veel mensen kunnen het waarderen als je je kwetsbaar opstelt en zijn sneller geneigd om je te helpen. De persoon met wie je praat hoeft niet gelijk jouw problemen op te lossen, maar een luisterend oor kan je al verlichting geven. En wie weet zijn er andere mensen in jouw omgeving die hetzelfde hebben meegemaakt?

Probeer ook meer tijd met de mensen door te brengen die je positieve energie geven. Geef minder aandacht aan ‘energietrekkers’ en focus je meer op de mensen waar je om geeft.

Op je werk en in je privéleven  is een goede omgang met collega’s en vrienden erg belangrijk. Ondersteuning van de mensen die om je geven, zijn een beschermer als het gaat om burn-out. Breng bijvoorbeeld de pauze door met collega’s of plan gezamenlijke sociale activiteiten in na werktijd met een goede vriend(in).

Je kunt je ook aansluiten bij een groep mensen die met dezelfde problemen kampen als jij. Hier kun je vrij over jouw problemen praten en ervaringen uitwisselen.

Leef in het NU

Hoe vaak ben jij echt 100% aanwezig in het nu? Harvard-onderzoekers Matthew Killingsworth en Daniel Gilbert ontdekten dat onze gedachten terwijl we met een activiteit bezig zijn gemiddeld 47% van de tijd afdwalen naar dingen die gebeurd zijn of die nog moeten komen. Je bent dus bijna de helft van de tijd niet volledig aanwezig in het nu! En het wordt erger. Mensen bleken zich niet gelukkiger te voelen tijdens het afdwalen, ook niet als ze aan positieve dingen als een leuke vakantie dachten. ‘A wandering mind is an unhappy mind’, was hun conclusie.

Waarom toch zo de nadruk op dat NU en het loslaten van gedachten? Omdat het NU het enige is wat er is! Gisteren is voorbij en morgen bestaat nog niet. Maar hoe lastig is dat niet? Hoe vaak ben je in jouw hoofd niet bezig met dingen die al achter je liggen of die nog moeten komen? Als je gespannen bent, herkauw je vaak over negatieve herinneringen of maak je jezelf druk over dingen die misschien zouden kunnen gebeuren, gedreven door verlangens waar je dwangmatig achteraan holt en gelovend in jouw eigen fantasie daarover. Om er later achter te komen dat de realiteit toch altijd net weer anders uitpakt dan je dacht. En al die tijd ben je niet aanwezig in het hier en nu, terwijl het NU toch echt het enige is wat er nu is. ‘Life is not a big thing, it’s a million little things’, en die miljoenen kleine belangrijke dingen mis je als je met je geest ergens anders bent.

Gebruik meditatie om rust in jouw hoofd te creëren

Mediteren is een geweldige manier om meer in het NU te leven en stress te verminderen.  Harvard-onderzoeker Sara Lazar toonde aan dat dagelijks mediteren leidt tot een significante daling van stress en angst. Het verkleint daadwerkelijk de waakhond in je brein, de amygdala, die jouw  automatische vecht- of vluchtreactie oproept. Een meditatietechniek die je overal kunt doen is Mindfulness van Jon Kabat-Zinn.

Je hoeft echt niet met wierookstokjes in de weer en in kleermakerszit op een kussentje te gaan zitten. En tien minuutjes per dag is al genoeg. Meditatie gaat overigens niet over het stoppen van gedachten, maar over je gedachten observeren zonder erin mee te gaan of erover te oordelen. Je leert jouw gedachten te accepteren en dat geeft je verlichting. Pijn, verdriet, irritatie, boosheid horen bij het leven, die kun je niet laten verdwijnen, maar alles wat je eromheen fantaseert wel. Of zoals Kabat-Zinn het zegt: ‘Pijn is onvermijdelijk, lijden is optioneel.’

Laat schaamte los en stel je kwetsbaar op

Veel mensen blijven te veel hangen in het verleden. Vooral bij zaken waar we ons voor schamen. En dat geeft stress, zegt professor Brené Brown in haar boek De kracht van kwetsbaarheid, want schaamte is destructief. Dan zeg je voortdurend dingen tegen jezelf als: ik ben slecht, fout, zwak, niet goed, niet geliefd of succesvol genoeg. Allemaal oordelen die funest zijn voor je zelfbeeld. En ondertussen blijf je maar compenseren en jezelf in allerlei bochten wringen.

Je wordt bijvoorbeeld overdreven perfectionistisch of gaat juist lastige beslissingen uit de weg, in de hoop dat je op die manier de spanning kunt afleiden. Of je gaat heel erg de baas spelen of jezelf fel verdedigen, zodat anderen vooral niet kunnen denken dat er met jou te sollen valt. Je doet van alles om ervoor te zorgen dat je jezelf niet hoeven te schamen. Doodvermoeiend én stressverhogend, want het effect is averechts. Het zorgt er alleen maar voor dat je schaamtegevoel groeit en bij het minste of geringste steekt dat rotgevoel weer de kop op.

Loslaten van schaamte is het enige wat helpt. Hoe je dat doet? Door het niet weg te stoppen, maar het er te laten zijn. Door je kwetsbaar op te durven stellen en het erover te hebben, want erover zwijgen en het wegdrukken maakt de schaamte groter. Dat is lastig in het begin, maar lucht enorm op. En je zult merken dat je hierdoor gemakkelijker pijnlijke gebeurtenissen aan kunt.

Nu hoor ik je al denken: mijn kwetsbaarheid laten zien? Dat is voor watjes. Absoluut niet! Je kwetsbaarheid durven tonen, jezelf toestaan om niet perfect te zijn, is misschien wel het moedigste wat bestaat. Durf jij jezelf te laten zien, juist ook als je niet perfect bent?

Omarm de angst

Angst kennen we allemaal. Al heb je het er liever niet over. Vaak is het een belangrijke drijfveer waarom je de dingen doet zoals je ze doet, alleen noem je het dan een spannende uitdaging. Maar zeg nou zelf, urenlang door ploeteren, geen hulp vragen, willen uitblinken, de mensen om je heen constant controleren, met de vuist op tafel slaan en de baas spelen, zijn het niet allemaal vormen van gedrag ingegeven door angst? Angst om overzicht en controle te verliezen, angst voor onzekerheid, stilstand en achteruitgang, angst om ‘af te gaan’, om afgewezen te worden, er niet bij te horen, niet serieus genomen te worden, je positie te verliezen, om niet te voldoen aan de verwachtingen van de top, angst voor wat anderen van je vinden.

Omdat je die angst niet wil voelen, schiet je in jouw automatische vecht- of vluchtreactie. Je wil ervan af, het liefst zo snel mogelijk. Je ontkent de angst en probeert hem voor de buitenwereld te verbergen om je kwetsbaarheid maar niet te hoeven laten zien. Dat kost niet alleen veel energie, maar levert veel stress op. Door je angst te ontkennen, laat je hem je leven bepalen en raak je verder van jezelf verwijderd.

Met omarmen van je angst bedoel ik erkennen dat je angst hebt, het durven ervaren en jezelf er niet om te veroordelen. Dit zal uiteindelijk tot minder angst leiden en effectiever gedrag. Herken en erken je de angst en weet je wat jouw automatische neiging is, dan krijg je meer keuzemogelijkheden. Dan kun je besluiten om de angst dit keer niet jouw leven te laten bepalen en het eens anders aan te pakken. Stap voor stap ander gedrag uitproberen en de uitdaging aangaan, in contact met je angst. ‘Oké, ik vind dit spannend, maar ik doe het toch.’ Je zult merken dat je angst na een tijdje afneemt en dingen beter lukken als je durft te zijn wie je bent. Daardoor neemt je zelfvertrouwen toe en kun je de angst steeds makkelijker loslaten.

Geef niet om wat anderen denken

Een veelvoorkomende angst is die voor de mening van anderen. ‘Wat zullen ze wel niet van me denken? Ze vinden me vast niet aardig of goed genoeg als ik dat doe.’ Je denkt te weten wat anderen van je vind en om kritiek te voorkomen pas je jezelf ook aan. Je gaat jezelf lopen bewijzen, durft geen ‘nee’te zeggen of wat dan ook. Ofwel: je laat jezelf in de steek en bent niet jezelf. Je bent gaan geloven in je eigen interpretaties en gedraagt je daarnaar.

Natuurlijk is het goed om rekening te houden met anderen, maar dat is iets anders dan je leven laten bepalen door de mening van anderen en je te gedragen zoals jij denkt dat anderen willen. Het is jouw leven en je wordt alleen gelukkig als je je eigen weg bewandelt.

Als je zou onderzoeken hoe vaak anderen zich met jou bezighouden, kan dat nog wel eens knap tegenvallen. Mensen hebben het vooral druk met zichzelf. En hoe goed je het ook doet, je kunt nooit iedereen tevreden stellen. Soms zit achter kritiek respect verborgen, soms jaloezie en sommigen leveren kritiek uit gewoonte. Maar jij bent jij. Maak wat anderen denken minder interessant. Hoor het aan, laat het bezinken en bepaal of je er iets mee kunt. Zo ja, doe er wat mee. Zo nee, leg het naast je neer.

Leid je leven op je eigen manier. Als anderen het gek vinden dat jij dagelijks mediteert, dan is dat hun probleem, niet het jouwe. Zodra ze doorhebben dat je toch wel doet wat je zelf wilt, is de lol er snel af. Bovendien krijgen ze dan ook meer respect voor je, want stiekem hebben we allemaal bewondering voor mensen die hun eigen weg kiezen. Dus kies je eigen route en laat anderen hun route kiezen.

Niemand kan je een minderwaardig gevoel geven zonder jouw toestemming – Eleanor Roosevelt

Durf fouten te maken

‘Ik heb geen fout gemaakt, ik heb 10.000 dingen uitgevonden die niet werken’, zei Thomas Edison ooit. Een geweldige uitspraak. Durf fouten te maken, want als je geen fouten maakt, leer je niks. Angst om te falen blokkeert groei en ontwikkeling. Het weerhoudt je ervan om risico’s te nemen en dan blijf je doen wat je altijd al deed. Omarm je angst, weeg de risico’s af, bepaal je doel en ga ervoor. Onderweg gaan dingen ongetwijfeld anders dan jij je had voorgesteld, maar dat geeft niet. Bijstellen kan altijd. Het gaat om de reis, niet om het doel.

Zelfs al is het resultaat niet wat je had gehoopt, als je met volledig commitment alles hebt gegeven, volledig trouw aan jezelf bent gebleven, dan valt jezelf niets te verwijten. Dan heb je een geweldige ervaring opgedaan waar je je voordeel mee kunt doen. Dan ben je gegroeid. Het is niet erg als je een keer de mist ingaat. Veel succesvolle mensen zeggen in interviews oprecht dat ze meer hebben geleerd van dingen die misliepen dan van hun successen. Dus loopt het fout, en dat gebeurt vast wel een keer, veroordeel jezelf er niet om. Je volledig geven, betekent dat je niet kunt falen.

Geef zonder verwachting

Iets te doen voor de ander zonder er iets voor terug te krijgen voelt altijd fijn en geeft je een boost aan energie. Als jij zonder verwachting geeft aan anderen, start je een positieve energiestroom in het leven van anderen en jezelf. Je steekt anderen aan. Zij gaan daardoor ook meer geven en er komt meer als vanzelf op je pad. Bovendien: als je niets terug verwacht kun je ook niet teleurgesteld worden.

Uit Harvard-onderzoek van hoogleraar psychologie Adam Grant blijkt zelfs dat ‘gevers’ (mensen die zonder iets terug te verwachten helpen en kennis, energie en relaties delen) een positief effect hebben op het succes van organisaties. Ze boosten namelijk de belangrijkste succesfactoren zoals samenwerking, innovatie en topservice.

De crux zit ’m in ‘zonder verwachting’. Als je geeft en iets terug verwacht, ben je niet aan het geven maar aan het handelen. Hoe geef jij? Verwacht je er waardering voor terug of geeft het je controle? Als dat zo is, ben je een behoefte in jezelf aan het bevredigen. Dan geef je in de hoop dat anderen je aardig vinden, om te laten zien hoe goed je bent of om het gevoel te krijgen dat je nodig bent. Dat is geven gebaseerd op angst om iets kwijt te raken. Gelukkiger word je daar niet van omdat je je best aan het doen bent om je eigen kwetsbaarheid/angst niet te laten zien.

Dus deel en geef zonder verwachting en niet om iets te halen bij de ander. Je krijgt er voldoening en zelfrespect voor terug. Zet je angst om iets kwijt te raken overboord.

Formuleer jouw prioriteiten opnieuw

Je opgebrand voelen is een duidelijk teken dat er iets in jouw leven verkeerd loopt. Tijd om te herevalueren wat nu eigenlijk belangrijk is in jouw leven. Wat zijn jouw doelen, dromen, verlangens? Wat wil je echt? Negeer je misschien iets wat echt belangrijk voor je is?

Vraag jezelf af of deze baan of deze situatie echt is wat je wilt? Is het alle stress en energie waard? Of is jouw leven wellicht heel monotoon en haal je er geen voldoening (meer) uit? Wellicht moet je dan op zoek naar een andere uitdaging.

Ook al hoor je het niet graag, maar iedereen is vervangbaar. Jouw werkgever, partner of klanten redden zich ook zonder jou. Al je inspanningen kunnen ook door iemand anders gedaan worden. Dus durf die lang uitgestelde vakantie te nemen. Je zult zien dat de wereld gewoon blijft draaien als jij er een aantal weken tussenuit bent.

Is het echt zo belangrijk om van alles op de hoogte te zijn? Moet je alles weten wat er via verschillende media binnenkomt? Probeer een keer te disconnecten. Geen email, geen facebook of instagram, geen telefoontjes of berichten via jouw mobiel.

Je hoeft niet altijd overal JA op te zeggen. Luister naar jezelf, naar wat je echt wilt en wat je echt belangrijk vindt. Geef jouw grenzen aan en creëer meer ruimte voor jezelf.

Beweeg!!

Ook al is het het laatste waar je zin in hebt als je opgebrand en moe bent, maar ga bewegen. Beweging is een wondermiddel voor je fysieke én mentale toestand. Dat betekent niet dat je even een paar rondjes moet rennen zodra je niet lekker in je vel zit. Je moet regelmatig actief bezig zijn om de effecten op je mentale toestand te merken en een burn-out te voorkomen. Probeer 30 minuten per dag te bewegen. Begin bijvoorbeeld met een gezamenlijk rondje met jouw collega’s tijdens de lunchpauze of neem de fiets in plaats van de auto naar je werk.

Zorg goed voor jezelf

Eet gezond. Een uitgebalanceerd dieet met veel fruit en groenten is niet alleen goed voor jouw gewicht maar ook voor jouw gemoedstoestand en energielevel. Neem de tijd om te eten. Probeer er echt voor te gaan zitten en niet achter de computer of de televisie jouw eten als noodzaak naar binnen te schuiven. Geniet van elke hap met volle aandacht in het hier en NU.

Stop met te veel alcohol te drinken. Op de korte termijn geeft het misschien verlichting, maar het gaat jouw problemen niet oplossen. Hetzelfde geldt voor roken. Veel mensen zoeken stressverlichting in sigaretten maar nicotine werkt juist stimulerend, wat je uiteindelijk nog rustelozer maakt.

Maak weer een start om voldoende te slapen. Je lichaam heeft slaap nodig om lichamelijk en geestelijk te herstellen en energie aan te vullen. Wil je beter slapen en fit wakker worden? Doe je tv, pc en telefoon een uur voor het slapengaan uit. Drink na acht uur geen koffie of alcohol meer en ontwikkel een vaste slaaproutine. Ga op een vaste tijd naar bed en uit de veren.

Teveel informatie gekregen?

Ik kan me voorstellen dat je door alle bovenstaande informatie de vraag hebt: ‘Waar moet ik nu beginnen?’ 

Daarom krijg je tot slot een heel kort stappenplannetje.

1. Kies één van de tips die je al direct meer energie gaat geven.
2. Integreer deze tip direct in je dagelijks leven. Dus bijvoorbeeld een korte wandeling maken voor dat je gaat lunchen.
3. Herhaal deze nieuwe gewoonte minstens 66 aaneengesloten dagen, zodat er zich in jouw brein een nieuw patroon kan ontstaan.
4. Vier steeds (dus dagelijks) je succes op het moment dat het gelukt is op een krachtige manier. ( met bijvoorbeeld een poweryell, een rondedansje of een schouderklopje)
5. Deel deze blog, via de social media knoppen hierboven, met mensen waarvan je denkt dat die samen met jou een steun in de rug kunnen gebruiken. Op deze manier kan je elkaar nog beter helpen.
6. Geef hieronder in het reactieveld aan welke stap jij gaat zetten om een burn-out te voorkomen. Zodra je dit namelijk ‘ officieel’ maakt, dan lukt het je ook beter om het vol te houden.

Hoe voorkom je een burn-out?

“Hoe kun je je passie leven en er vol voor gaan zonder dat je het risico loopt dat je uiteindelijk in een burn-out komt?”

Deze vraag kregen we van Thijs Lindhout. Volgens hem is dit het magische levensrecept. Volop gas geven en volop leven, zonder dat je jezelf voorbij rent en in een burn-out belandt.

Een van de belangrijkste uitspraken die Albert geleerd heeft over een burn-out is: “There are only two reasons why people get burned oud. Reason one: they are living a lie. And reason two: they are compulsive helpers.”

Met ‘living a lie’ wordt bedoeld dat je te lang iets doet waar je niet gepassioneerd over bent. Je houdt jezelf voor de gek. Als je een compulsive helper bent, wil dat zeggen dat je te veel bezig bent met het welzijn van anderen. Je zorgt niet genoeg voor jezelf.

In deze uitspraak zit al veel wijsheid. Als Albert de uitspraak in een zaal doet, krijgt hij er direct reactie op. Wanneer hij dan vraag wie zich erin herkent, dan steekt 80% zijn hand op.

Hoe ontstaat een burn-out als je je passie najaagt?

In de vraag van Thijs zit een soort tegenstelling. Als je 100% je passie leeft, is het heel moeilijk om op te branden. Maar overal zit een bepaalde grens aan. Misschien begin je vanuit passie aan iets. Vol gas leef je je dromen na. Maar als je vol dromen bent, dan zit je nog niet in de materie. De materie is altijd trager dan de geest.

We kennen het allemaal wel. Je droomt ervan om een bedrijf te starten. Daar heb je een soort ideaalbeeld bij, anders begin je er niet aan. Vroeg of laat gaat je bedrijf groeien. Je bent nog even gepassioneerd, maar je botst ook tegen weerstand aan. Weerstand in de vorm van materie kan zijn: mensen, klanten, de markt of geld. Dan is het de vraag hoe je met die weerstand omgaat. Pak je het aan vanuit vertrouwen en plezier? Of ontstaat er angst?

Angst ontstaat op het moment dat mensen het gevoel hebben dat ze geen keuzemogelijkheid meer hebben. Ze gedragen zich dan een beetje verwrongen. Negen van de tien keer ontspoor je daar ergens. Je bent dan niet meer trouw aan jezelf.

Vanuit angst ga je ineens op twee paarden tegelijkertijd wedden. Je zegt dan als het ware: “Ik ben gepassioneerd, maar ik vertrouw het niet helemaal.” Vanuit angst ben je met twee dingen tegelijkertijd bezig. Dan ben je niet meer eerlijk naar jezelf. Dat is waar veel mensen afglijden.

Hoe Tonny in een burn-out terecht kwam

Toen Tonny een paar jaar geleden in een burn-out terecht kwam, ging het precies zo. Toen hij ondernemer werd, deed hij alles vanuit passie. Hij was met online marketing bezig en leerde dat aan ondernemers via blogs, video’s, trainingen en software. Jarenlang werkte hij 80 tot 100 uur. Dat heeft hem nooit een burn-out of stress gegeven. Het lag niet aan het aantal uren dat hij werkte.

Op een gegeven moment ging het wat minder goed met het bedrijf. Hij merkte: “Ik heb altijd een stip aan de horizon gehad waar ik naartoe werkte en die is nu weg.” Zolang je ideaalbeeld haalbaar blijft, ben je bereid om ook af en toe dingen te doen die niet helemaal jouw ideaalbeeld zijn.

Er zijn vaak een paar dingen die je elke dag doet en waar je energie van krijgt. Maar er zijn ook dingen die erbij horen en die je niet zo leuk vindt. Ze kosten energie. Zolang je je stip aan de horizon hebt, neem je dat voor lief.

Er komt een moment dat je stip aan de horizon gaat vervagen. Toen het in 2015 slechter ging met het bedrijf van Tonny, ging het hard omlaag. De financiële buffer kromp snel en Tonny twijfelde of hij er wel overheen zou komen. De stip op de horizon werd ineens onbereikbaar. Maar ermee stoppen was ook geen optie. Al het personeel zou op straat staan en duizenden ondernemers zouden hun website kwijt zijn. Het voelde alsof er geen keuzemogelijkheid was. Zo ontstond de burn-out.

Hoe ontstaat een burn-out?

Veel mensen denken dat een burn-out je plotseling overvalt. Alsof het als een slag uit de hemel komt. Dat is absoluut niet zo. Het heeft altijd met een aantal factoren te maken.

De eerste factor die bepaalt of je in een burn-out terecht komt, is je karakter. Het kan komen doordat je perfectionistisch bent, moeite hebt om de controle los te laten of veel verantwoordelijkheidsgevoel hebt. Of misschien vind je het moeilijk om ‘nee’ te zeggen of dingen te delegeren. Je karakter is de basis die bepaalt hoe waarschijnlijk het is om in een burn-out terecht te komen.

De tweede factor die bepaalt of je in een burn-out terecht komt, is wat er gebeurt in je leven. Een burn-out komt bijna nooit alleen door werk. Vaak is het een combinatie tussen werk en privé. Albert noemt het ‘slepende omstandigheden’. Je wordt geconfronteerd met iets waar je geen keuze in hebt. Je hebt de mantelzorg voor een van je ouders, je kind wordt ziek, je buren beginnen een wietplantage, onder je organiseren ze houseparty’s en boven je woont de familie flodder. Kortom: je zit in slepende omstandigheden.

Samen kunnen je karakter en je slepende omstandigheden de druk in je leven enorm verhogen. De kans op een burn-out wordt nog groter als je anderhalf tot twee jaar daarvoor iets heftigs hebt meegemaakt dat te maken heeft met verlies. Je bent iets kwijtgeraakt waar je van hield. Dat kan status zijn, je gezondheid, geld, een relatie of iets wat vertrouwd voor je was. Misschien heb je het nog niet helemaal goed verwerkt.

Ten slotte is er ook nog zoiets als alledaagse stress. Bijvoorbeeld dat je elke dag in de file staat of het loopt niet zo goed met de werknemers op kantoor. Als je alle factoren bij elkaar opstapelt, zorgt dat voor een te hoge basisspanning.

De eerste signalen van een burn-out

Er gaat vaak een paar jaar aan vooraf voordat je in een te hoge basisspanning terechtkomt. Tot op dat moment is het allemaal nog niet zo erg. Maar op een gegeven moment gaat je lichaam erop reageren. Je krijgt dan allerlei chronische spanningsklachten. Dat uit zich bij iedereen anders. De ene krijgt rugklachten, de ander heeft hoofdpijn. Weer een ander kan slecht slapen of is chronisch moe.

Wanneer de eerste signalen zich voordoen, hebben veel mensen de neiging om nog harder te gaan werken. Of om in ieder geval de signalen te verdoezelen. Je gaat meer wijn drinken, meer snoepen en steeds slechter voor jezelf zorgen. Je probeert je in slaap te sussen door zo lang mogelijk voor de tv te blijven zitten of op internet te blijven surfen. Maar dan krijg je het tegenovergestelde effect van wat je nodig hebt. Je lichaam zegt: ik stop ermee. Dan kom je in een burn-out.

De kleine en grote batterij van mensen

Misschien ken je de oude Nokia telefoons van vroeger nog wel. Die mocht je pas opladen als de batterij helemaal leeg was. Alleen dan wist je zeker dat de batterij dezelfde levensduur hield.

Het lijkt erop dat mensen zichzelf ook als een oude Nokia telefoon zien. De batterij moet eerst helemaal leeg zijn voordat je gaat opladen.

Als mens heb je een kleine batterij en een grote batterij. De kleine batterij gaat elke dag leeg en die laad je weer op als je ‘s nachts slaapt. Vervolgens kun je er weer een dag tegenaan. De grote batterij gaat veel langzamer leeg en laadt veel langzamer weer op.

Als je structureel elke dag iets meer energie verbruikt dan dat je terugkrijgt, loopt de grote batterij op de achtergrond langzaam leeg. Dat kan soms jarenlang duren. Op een gegeven moment is de batterij dusdanig ver leeg dat je in een burn-out raakt.

Met een avond op tijd naar bed, een weekendje weg of een vakantie van twee weken krijg je die grote batterij niet zomaar gevuld. Dat is een proces van jaren. Daarom zien veel mensen hun burn-out als een zegen. Je ziet in dat je structureel andere levenskeuzes moet maken. Je moet jezelf beter leren kennen. Zo moet je achterhalen wat je energie geeft en wat je energie kost.

Een burn-out voorkomen in plaats van genezen

De vraag die we kregen, gaat niet zozeer om hoe je een burn-out oplost, maar om hoe je er een voorkomt. Beide doe je echter op dezelfde manier. Kijk eens naar wat je allemaal doet in je leven. Waar ben je goed in en waar krijg je energie van? Zijn die dingen hetzelfde?

Misschien doe je een paar dingen waar je heel goed in bent, waardoor je het idee hebt dat jij degene bent die ze moet doen. Maar als dat dingen zijn waar je geen energie van krijgt, ligt een burn-out op de loer. Er zit vaak ook een stukje angst achter. Misschien durf je die dingen nog niet goed los te laten. Want dingen waar je goed in bent loslaten, betekent dat er ruimte komt voor dingen waar je misschien wat minder goed in bent. Toch is het belangrijk om de dingen waar je geen energie van krijgt los te laten en in plaats daarvan iets te gaan doen waarvan je wél energie krijgt.

Er is geen quick fix

Realiseer je dat er geen quick fix is om een burn-out te voorkomen of verhelpen. Mensen denken soms dat even wat aan mindfulness doen of een paar weken op de bank zitten voldoende is om te zorgen dat een burn-out over gaat. Met hetzelfde idee denken mensen dat alles goed komt als ze eenmaal op vakantie zijn geweest.

Je houd het vakantiegevoel over het algemeen niet langer dan drie dagen vast. Sommige mensen stappen in een burn-out traject waarin ze cognitieve gedragstherapie krijgen. Voor sommige mensen kan het werken. Maar als je niet structureel andere keuzes maakt, los je de oorzaak van je probleem niet op. Je blijft dan in de burn-out hangen.

Als je in de auto rijdt en er gaat een lampje op je dashboard branden, wat doe je dan? Plak je er een sticker overheen? Waarschijnlijk niet. Als het om onze auto gaat, weten we niet hoe snel we de ANWB moeten bellen om het op te lossen. Maar als ons lijf signalen afgeeft en ‘lampjes laat branden’, pakken we een extra glas wijn om het te verdoezelen.

Durf je de confrontatie met jezelf aan te gaan?

Voordat je in een burn-out raakt, kom je in een fase waarin je je nog niet bewust bent van het probleem. Je hebt jezelf grootmeester gemaakt in het omzeilen van de signalen. Je kunt nog niet aan jezelf toegeven dat er iets aan de hand is.

Als je in een lege ruimte zonder afleiding gaat zitten nadenken, gaat de intensiteit van je concentratie dusdanig diep dat je bij de kern komt. Je kunt dan op een heel diep level over jezelf nadenken. Op dat diepe level worden de moeilijke beslissingen gemaakt.

Die confrontatie met jezelf aangaan is echter ook heel spannend. Daarom houden de meeste mensen zichzelf kunstmatig aan de oppervlakte door de tv aan te zetten. Je bent dan dusdanig afgeleid dat je niet hoeft na te denken over de moeilijke beslissingen die je moet maken.

Het is heel verleidelijk om te blijven doen alsof er niets aan de hand is, terwijl het leven je al lang heeft laten zien dat je iets drastisch anders moet gaan doen. Dat is ook het allermoeilijkste gedeelte van het genezingsproces bij een burn-out. Je moet de bereidheid vinden om dingen los te laten. Bereid zijn om iets te verliezen en daar uiteindelijk sterker en beter uit te komen.

Jezelf leren kennen door te ervaren

Wat moet je nu doen om een burn-out te voorkomen? Op de bank gaan zitten nadenken over waar je energie van krijgt werkt niet. Je kunt het alleen maar ervaren. Dat is het mooie aan het leven. Jij bent de ervaringsdeskundige van jouw eigen leven. Uiteindelijk weet je zelf het allerbeste waar je energie van krijgt en waarvan niet. Je kunt dat alleen maar weten door het te ervaren.

Je hebt het ongetwijfeld al eens meegemaakt. Je verwacht ergens van dat je iets heel leuk gaat vinden, maar toen je ermee bezig was, ontdekte je dat je het uiteindelijk toch niet zo leuk vond. Of je dacht ergens heel goed in te zijn, maar toen je het probeerde, bleek dat niet het geval te zijn.

Door dingen te ervaren, leer je jezelf steeds beter kennen. Je moet vervolgens wel dapper genoeg zijn om voor jezelf te kiezen. Ervaar je dat bepaalde dingen goed zijn voor anderen of voor je bedrijf, maar dat je er meer energie aan verbruikt dan dat je ervoor terugkrijgt? Dan moet je durven loslaten.